Achtergrond

18 oktober 1989 - Secretaris-generaal van de SED, Erich Honecker, treedt af om plaats te maken voor Egon Krenz. Honecker, sinds 1971 de…

8 november 1989

Op 7 oktober 1989 vierde de DDR haar veertigjarig jubileum. De feestelijkheden konden de problemen in het land echter niet verbloemen. Achttien jaar na het aantreden van staatschef Erich Honecker lag de DDR economisch aan de grond en groeide de maatschappelijke onrust met de dag.

Het historische programma van de VPRO, Andere…

Speciaal voor de herdenking van de Val van de Muur heeft Histocasa het dossier

Als je terugdenkt aan de DDR, waar denk je dan aan, wat is het beeld daarbij?

Als je terugdenkt aan de DDR, waar denk je dan aan, wat is het beeld daarbij?

Als u terugdenkt aan de DDR, waar denkt u dan aan, wat is het beeld daarbij? De meest dominante gedachte blijft dat alles in het leven door de overheid was georganiseerd. Zoals ik altijd zei: "van de wieg tot het graf is alles geregeld". Het was precies die organisatie van alles, waar ik zo ontzettend gek van werd en waar ik aan probeerde te ontsnappen. Ik zou het bijvoorbeeld nooit in mijn hoofd hebben gehaald, om met mijn collega's naar het vakantiecentrum van het bedrijf aan de Oostzee te gaan. Om aan de gelijkschakeling te ontsnappen was het voor mij enorm belangrijk voortdurend zelf te blijven denken en eigen beslissingen te blijven nemen, zelfs als het problemen zou opleveren. Dit probeerde ik ook aan mijn zoons mee te geven. Toen zij bijvoorbeeld bij de Jungpionieren (de jeugdafdeling van de SED, red.) hadden moeten gaan, vond ik dit niet goed. Maar leg dat eens uit aan jongetjes van zes en tien! Hun hele klas 'mocht' wel! Achteraf bezien zijn er veel mogelijkheden geweest om je eigen weg te gaan. Maar vanzelfsprekend was juist die weg de minst simpele.

Als u terugdenkt aan de DDR, waar denkt u dan aan, wat is het beeld daarbij?Het is voor mij de tijd waarin ik naar school ging, studeerde en heb gewerkt. Het was een periode van sociale zekerheid maar ook een tijd waarin met twee monden werd gesproken. Hoe heeft u, achteraf gezien, uw leven in de DDR ervaren?Vriendschappen speelden voor mij een grote rol, net zoals bescheidenheid en het vermogen voldoening te halen uit de kleine dingen van het dagelijks leven.

Als u terugdenkt aan de DDR, waar denkt u dan aan, wat is het beeld daarbij?De kleinschaligheid van het leven in Rathenow. Aan de ene kant bracht dat met zich mee dat je nooit zorgen hoefde te hebben, maar aan de andere kant voelde je wel een zeker tekort aan alles wat voor het leven noodzakelijk was. Hoe heeft u, achteraf gezien, uw leven in de DDR ervaren?Eenvoudig, maar zorgeloos. De overheid zorgde voor de burgers en zolang je je aan de regels hield, kreeg je geen problemen. Er zijn grote verschillen tussen het leven in de DDR en het leven dat wij tegenwoordig leiden, maar ongetwijfeld heeft dit ook te maken met het verschil tussen wonen in een grote of in een kleine stad. Het leven toen was vredig en bijna alles was geregeld. Hoe heeft u de weken vóór de val van de Muur beleefd? Zag u bijvoorbeeld de val aankomen?Nee, de val kwam onverwacht. Ik heb twee jaar in het Oost-Duitse leger  gezeten en daardoor meerdere gevaarlijke situaties meegemaakt. Ik wist dat er altijd, bij elke beslissing die genomen werd, gevaar dreigde en ik dacht dus dat er oorlog zou uitbreken. Waar was u toen de Muur viel? Wat heeft u gedaan toen u het nieuws had gehoord?Omdat ik die avond dienst had moest ik gewoon werken. Ik wist wel dat het leven ingrijpend zou veranderen en ik besefte op dat moment ook dat dit niet alleen positieve veranderingen zouden worden. Ik was dus niet dol van vreugde die avond, maar dat kwam ook doordat ik gewerkt had. Kunt u uw eerste ervaring met het Westen na de val van de Muur beschrijven?Iedereen in West-Berlijn was erg aardig. Familieleden van ons waren alleen een beetje bang dat we meteen bij hen zouden willen intrekken! Al snel was er sprake van het idee om Oost en West weer te verenigen. Was u hier voorstander van of zag u meer in een zelfstandig Oost-Duitsland?Ik heb een zelfstandige Oost-Duitse staat nooit als reëel gezien. Voor mij was de situatie zoals die zich ontwikkelde niet meer dan logisch. Toen eenmaal duidelijk was dat vereniging plaats ging vinden geloofde u toen in de blühende Landschaften die Kohl beloofde? Is deze belofte naar uw idee ook waargemaakt?Ik heb nooit het gevoel gehad dat het Westen ons echt nodig had. Hoewel iedereen blij was met het idee van een verenigd Duitsland werd er weinig aan gedaan om de kansengelijkheid tussen Oost en West te herstellen. Je moet je eens voorstellen hoe weinig geld een familie in het Oosten ter beschikking heeft. Probeer maar eens met dat salaris rond te komen. De kansengelijkheid werd in theorie misschien wel, maar in de praktijk zeker niet waargemaakt. Is uw leefsituatie voor uw gevoel beter of juist minder geworden na de val van de Muur?Er is in ieder geval heel wat veranderd, zowel in positieve als in negatieve zin. Direct na de val van de Muur wist ik dat de situatie in het bedrijf waar ik werkte kritisch ging worden. Het was duidelijk dat de jonge werknemers als eerste ontslagen zouden worden. Daarom ben ik zelf op zoek gegaan naar werk en op die manier in het Westen terecht gekomen. Omdat mijn vrouw niet direct met mij meeging, moesten wij met anderhalf salaris twee huishoudens onderhouden. Financieel gezien was dit voor ons de moeilijkste periode. In die tijd had ik maar 10 euro voor een hele week boodschappen. Onze levensstandaard is nu wel gestegen omdat ik het geluk heb gehad nooit werkloos te worden. Wat heeft u terugkijkend op de afgelopen vijftien jaar, dus na de val van de Muur, als het meest positieve ervaren? En aansluitend hierop, wat als het meest negatieve?Mijn levensstandaard is hoger dan ooit. Ons leven is veel veelzijdiger geworden en tegenwoordig hebben we een veel hoger kennisniveau. Belangrijk vind ik ook dat onze dochter veel meer mogelijkheden heeft dan wij hadden. Tegelijkertijd is het nu zo dat je alle kleinigheden zelf moet regelen. Je moet dus tijd besteden aan veel dingen die, als je ze zelf niet weet, ook niemand tegen je zal zeggen. Oost-Duitsers noemen West-Duitsers vaak Besserwessis. Andersom worden de Oost-Duitsers Jammerossis genoemd. Kunt u zich vinden in deze termen ?Ik herken mezelf er niet echt in terug, maar ik weet wel wat ermee bedoeld wordt. Volgens mij zijn voor veel mensen uit het Oosten de ontwikkelingen gewoon te snel gegaan.