Zeithistorische Perspektiven: lezing Norbert Frei
'Die Erfindung der Zeitgeschichte nach 1945'

Let op: de lezing van Norbert Frei op 19 april ging niet door, dit is de nieuwe datum.

Het vak van de contemporaine geschiedenis is ontstaan uit de puinhopen van de Tweede Wereldoorlog. Overal in Europa werden na 1945 instituten en commissies opgericht, die de traumatische geschiedenis van oorlog, onderdrukking en verzet in kaart moesten brengen. In Nederland begon Lou de Jong zijn grote onderzoek, in Duitsland ontstond in 1949 het Institut für Zeitgeschichte (IfZ). Overal moest het nieuwe vak balanceren tussen overheidsopdrachten, ooggetuigenverslagen en collectief geheugen. Geen stoffige documenten in donkere archieven; de bronnen van de Zeithistoriker praatten hoogstpersoonlijk terug. Een nieuwe, populaire specialisatie ontstond: “de geschiedenis die nog nasmeult”.

De 65ste verjaardag van het NIOD vormt de aanleiding om terug te blikken op het ontstaan van deze eigenaardige tak van geschiedwetenschap. Gezien het recente Srebrenica-onderzoek en het Irak-rapport heeft het veld niets aan explosiviteit verloren. Dat is niet alleen in Nederland zo. Ook in Duitsland of Oost-Europa is het jongste verleden nog steeds inzet van politieke en publieke controversen. In hoeverre draagt de contemporaine geschiedschrijving tot op heden de sporen van haar geboorte uit een verwoest Europa? Hoe nieuw was het vak in 1945 werkelijk? Heeft de nieuwste geschiedenis zijn eigen wetenschappelijkheid ontwikkeld? En welke rol spelen de grote instituten zoals het NIOD en het IfZ in de nationale herinneringsculturen?

Norbert Frei is één van Duitslands en Europa’s toonaangevende Zeithistoriker. Hij is directeur van het Jena Center für die Geschichte des 20. Jahrhunderts en een uitgesproken kenner van de ontwikkeling van het vak. Frei heeft vele boeken, artikelen en bundels op zijn naam staan; daaronder 'Der Führerstaat. Nationalsozialistische Herrschaft 1933-1945' (acht edities sinds 1987); 'Vergangenheitspolitik. Die Anfänge der Bundesrepublik und die NS-Vergangenheit' (1996) en '1945 und wir. Das Dritte Reich im Bewusstsein der Deutschen' (2005).