Graduiertenkolleg
Kunst en herinnering

De vraag naar de rol van kunst in de herinneringscultuur van de Bondsrepubliek Duitsland is veel ouder dan het debat rond de oprichting van het Berlijnse monument voor de vermoorde joden van Europa. Juist kunst in de publieke ruimte heeft altijd in de context gestaan van politieke belangen en maatschappelijke discussies. In Duitsland werd na 1945 vooral de vraag actueel welke bijdrage kunst kon leveren aan de herinnering van de misdaden van het nationaal-socialisme en aan de herdenking van diens slachtoffer. Daarbij spelen niet alleen kunstzinnige, maar ook politieke en niet in de laatste plaats vragen naar de omgang met de geschiedenis een rol. Dat tonen bijvoorbeeld de debatten aan rond de omgang met antifascistische monumenten uit de vroegere DDR of de nu oplaaiende discussie rond het monument voor de homoseksuele slachtoffers van het nazi-regime.

De verhouding tussen kunst en herinnering, of tussen kunst en de openbare representatie van geschiedenis roept niet alleen vragen op naar vorm, inhoud en doel van herinneringscultuur. Ze houdt ook een probleem in voor de kunst zelf. Welke invloed heeft een herinneringscultuur op de kunst, en hoe verhouden kunst en kunstenaars zich tot de politieke pretenties die aan hen worden gesteld? Niet in de laatste plaats heeft de moeizame verhouding tussen kunst en herinneringscultuur ook zijn uitwerkingen op de openbare discussie over de geschiedenis en op de openbare kunstreceptie.

Deze vragen wil het Graduiertenkolleg ter discussie stellen, zowel op fundamenteel niveau, als aan de hand van enkele voorbeelden. Daartoe zijn twee specialisten uitgenodigd, die beide jarenlange ervaring in theorie en praktijk van kunst in de openbare ruimte meebrengen. Stefanie Endlich, publiciste en kunstwetenschapper, is hoogleraar voor kunst in de openbare ruimte aan de Universität der Künste in Berlijn. Zij houdt zich al vele jaren en in verschillende functies met deze problematiek bezig. Renata Stih is kunstenaar uit Berlijn en hoogleraar voor techniek en kunst, kunst en film en mediageschiedenis aan de Technische Fachhochschule van Berlijn. Stih heeft samen met Frieder Schnock verschillende kunstzinnige en in de prijzen gevallen projecten omtrent het thema geschiedenis en herinnering gerealiseerd en meegedaan aan de competitie voor het Berlijnse Holocaustmonument.

Als opening van de discussie geeft de historicus Krijn Thijs (DIA) een commentaar op beide lezingen.