Cultureel zelfbesef door Armando
Promotie Britta Bendieck

Literatuur is in hoge mate bepalend voor het culturele zelfbesef, aldus Britta Bendieck. Zij onderzoekt Armando’s proza tegen de achtergrond van de vraag óf en in hoeverre de kunstenaar Armando een bijdrage heeft geleverd aan het transnationale begrip tussen Nederland en Duitsland na 1945.

De door haar geanalyseerde teksten van Armando laten verschillende stemmen zien die hij door het weglaten van enig commentaar een authentiek aandoende lading geeft. Daardoor lukt het hem de onderhuidse verbindingen tussen de posities van overwinnaars en verliezers, omstanders, daders, slachtoffers en verzetsmensen bloot te leggen. Het lukt Armando om het brede spectrum van het verleden in zijn tegenstrijdige diversiteit zichtbaar te maken. Hij trekt, zonder te (ver-)oordelen, het principe van nationaal geheugen in twijfel. Dit verbreedt niet alleen de kijk op het eigen verleden, maar ook op het verleden van de ander, de vijand. Door deze vijand, de ander, die vreemdeling, naar het lijkt ongefilterd, aan het woord te laten, benadert Armando hem in zijn alledag. Die niet veel anders blijkt te zijn als de eigen alledag. Met zijn teksten doorbreekt hij een taboe. Dit riep dan ook in Nederland in het begin vooral negatieve reacties op. Pas langzaam veranderde deze houding: in 1987 ontving Armando de in hoog aanzien staande Gouden Ganzenveer. En is Armando nolens volens tot een soort van bemiddelaar geavanceerd.

Mw. B. Bendieck: Aufzeichnungen über den Feind. Armando, Deutschland und der Niederländische Erinnerungsdiskurs.
Promotoren zijn prof. dr. F.P.I.M. van Vree en prof. dr. N. Colin.

Download de samenvatting.