Columns

"Waarom schrijf je een proefschrift over sociale isolatie in de literatuur?" hoorde ik de afgelopen jaren vaak. Goed uitleggen kon ik dat zelf eigenlijk ook niet. Het thema 'der soziale Rückzug' in de Duitstalige literatuur na 1900 kwam tijdens mijn masterstudie aan de Universiteit Heidelberg per toeval op mijn pad. Drie maanden na de verdediging van mijn proefschrift is de wereld in de ban van COVID-19 en social distancing. De teksten die ik las, geven een goede indruk van een leven waarin sociale contacten tot een minimum zijn gereduceerd. Wat kunnen we er van afkijken?

Eigenlijk is er geen reden om hier lang te blijven. Lege weilanden, donkere bossen, onduidelijke dorpjes waar nauwelijks iets of iemand te zien is, met af en toe een rechtse graffiti-spreuk op een muur. Dit deel van Brandenburg is een gebied dat ik normaal liever mijd, maar nu zit ik zelf in zo’n huisje aan de rand van een duister bos - en even heb ik het gevoel op de best mogelijke plek van Duitsland terecht te zijn gekomen.

Bijna zou je vergeten dat we ons onder de kroonluchters van het presidentiële paleis bevinden. De groep gasten met Turkse, Afrikaanse, Russische of gewoon Duitse achtergrond pakken elkaars handen vast en beginnen een traditionele Turkse kringdans; deels door de alcohol aangevuurd, deels door het ritme van de DJ opgezweept.

Heel snel waren het er al vier. De geüniformeerde bewakers gingen om me heen staan en spraken me met verbeten gezichten toe. Daarna werd ik weggeleid en diende het gebouw te verlaten. Dat ik het kunstmuseum als recensent van een Nederlandse krant bezocht, officieel aangemeld, maakte geen indruk op de Dresdener suppoosten.

De jaren twintig van het laatste eeuw staan in Duitsland bekend als de wilde “roaring” en ook gouden jaren. Jaren van niet alleen welvaart, maar ook jaren waarin de Duitse cultuur, wetenschap en kunst bloeiden en wereldwijd invloed hadden. Aan het begin van de jaren twintig van de 21e eeuw wijst er weinig op gouden, maar veel op roerige jaren.

In de trein van Berlijn naar Amsterdam kijkt het gezicht van Kida Khodr Ramadan me aan. De bekende Duitse tv-crimineel staat afgebeeld op het gratis tijdschrift van de Deutsche Bahn - stoppelig baardje, donkere wenkbrauwen, maar met een vrolijke kerstmuts op. De foto laat er geen misverstand over bestaan: hier wordt een politiek statement gemaakt.

Een headhunter belde onlangs een vriend van mij voor een leuke functie in Duitsland. Mijn vriend is een specialist in zijn vak en wordt al jaren gerespecteerd voor zijn kennis. Hoewel hij zijn studies en eindexamen toch al zo’n dertig jaar geleden afwerkte, vroeg de headhunter hem zijn lijsten met examencijfers op te sturen ter vervollediging van het dossier. In Duitsland is dat niet ongebruikelijk. Maar zou zijn mogelijke benoeming echt afhangen van de eindexamenresultaten uit zijn puberteit?

Het ging me niet om de feesten, het ging me niet om de oorlogsgeschiedenis; het ging me om het eten, een van de belangrijkste redenen waarom ik tien jaar geleden in Berlijn wilde wonen. En dan niet de curryworst of iets anders ‘typisch Duits’, maar het Vietnamese eten. De vele Vietnamese restaurants in de hoofdstad zijn niets minder dan de smakelijkste bijwerking van de val van de Muur en de hereniging van Duitsland.

We laten in onze dossier '30 jaar na de Muur' veel Duitsers en Nederlanders aan het woord over hun herinneringen aan de vreedzame revolutie van 1989. Maar hoe beleef je dit jubileum als je de gebeurtenissen alleen uit de geschiedenisboeken kent? Lisa Takken studeert Duitslandstudies aan de Universiteit van Amsterdam. Ze was vorig weekend in Berlijn en vierde mee. Voor Duitslandweb schreef ze haar indrukken op in deze gastbijdrage.

De 31-jarige Sandra lijkt kort te twijfelen, alsof ze naar de juiste manier zoekt ons mede te delen waar ze vandaan komt. "Ik kom uit Chemnitz", zegt ze dan. Daarna krijgt ze een sardonische twinkeling in haar ogen, steekt haar armen in de lucht en kijkt er vervaarlijk bij, alsof ze op een verjaardagspartijtje het spook voor de kleine kinderen speelt, en roept: "Boe!"