Gauck wint, Merkel verliest
Kandidaatstelling Gauck openbaart machtsstrijd regering

Veel speelruimte had bondskanselier Merkel (CDU) niet dit weekend. Wie de nieuwe bondspresident van Duitsland ook wordt, hij of zij moet in elk geval van onbesproken gedrag zijn. Na het vertrek van vrijdag van ‘haar’ door affaires omgeven president Christian Wulff (CDU), heeft Duitsland grote behoefte aan een onomstreden staatshoofd. Iemand die op zijn minst in staat is zijn termijn uit te zitten. Wulff zelf was in 2010 al de opvolger van de vroegtijdig vertrokken Horst Köhler (CDU).

Verkeerde keuze

Merkel was er veel aan gelegen dit weekend direct een opvolger voor Wulff te presenteren. De mediale meningenmachine zou de druk alleen maar opvoeren. Daarom verklaarde ze vrijdag al uit te zijn op consensus, op een gezamenlijke kandidaat van regering en oppositie. Maar in geen geval wilde ze Joachim Gauck, de kandidaat van SPD en Groenen die twee jaar geleden nipt van Wulff verloor. “Niemand symboliseert zo duidelijk dat Merkels keuze voor Wulff in 2010 een verkeerde was”, luidt een treffend commentaar van de ARD.

Toch werd het Gauck, voornamelijk dankzij een gehaaide actie van de liberale regeringspartij FDP – reden voor de Süddeutsche Zeitung om FDP-leider Rösler uit te roepen tot de eigenlijke winnaar van de dag. “Praktisch niemand had gedacht, dat hij überhaupt in staat was zijn wil door te drijven”, heet het in een commentaar in de krant. Rösler wilde – op nogal risicovolle wijze – bewijzen dat hij dat wel kon. De liberalen zijn erg verzwakt door interne problemen en dramatische peilingen.

Regeringscrisis

De hele zondagmiddag probeerden de coalitiepartijen CDU/CSU en FDP tevergeefs een gezamenlijke kandidaat te nomineren. Toen liet Rösler onverwacht naar buiten brengen dat de FDP Gauck zou steunen. Daarmee zette hij de christendemocraten voor het blok. Het was óf Gauck, óf een regeringscrisis. “Chantage!” werd er geroepen in CDU/CSU-kringen, maar Merkel koos niettemin eieren voor haar geld. Een FDP-politicus legde tegenover boulevardkrant Bild uit: “Alleen door ons achter Gauck te scharen, konden we als FDP nog smoel tonen.”

De vraag is: tegen welke prijs. Voor Merkel betekent de hele gang van zaken een groot gezichtsverlies. SPD-leider Gabriel deed tijdens de gezamenlijke persconferentie zondagavond weinig moeite zijn leedvermaak te verbergen toen hij zijn spreektijd begon met: “Eind goed, al goed”. Zelfs Rösler waagde het in zijn overwinningsroes Merkel de les te leren door bij die gelegenheid Gauck af te schilderen als iemand die “het verdwenen vertrouwen en de waardigheid weer terug kan brengen in het hoogste staatsambt” – een directe sneer naar de Wulff-affaire.

Vergiftigd

De bondskanselier zal deze nederlaag niet snel vergeten, luiden de analyses in de kranten. Focus Online vergelijkt de regering als een echtpaar dat uit elkaar is gegroeid. “De sfeer tussen de beide regeringspartijen is vergiftigd”, schrijft Spiegel Online zelfs. Inderdaad betitelde de vice-fractievoorzitter van de CDU de vlucht naar voren van de FDP als een “enorme schending van het vertrouwen” tussen de coalitiegenoten.

Daarbij komt volgens het commentaar van de ARD dat Gauck een “speelbal in een machtsstrijd” is geworden. Gauck weet dat Merkel hem niet wilde. “Wat dat voor gevolgen heeft, moet nog blijken.” Op zondag 18 maart kiest de Bundesversammlung Gauck tot elfde president van de Bondsrepubliek.