Achtergrond

Wie afgelopen weekend voor ’de Muur’ in Berlijn was, kwam bedrogen uit. Precies 30 jaar nadat hij was gevallen speelde de Muur in tegenstelling tot eerdere jubilea geen hoofdrol in de feestelijkheden. In de Duitse hoofdstad draaide het dit keer om de vreedzame protesten, die leidden tot het einde van de DDR.

De herdenking van 30 jaar val van de Muur doet hem persoonlijk niet zoveel, maar kunstenaar Fons Brasser is blij dat zijn serie 'Berlin Geisterbahn' nu weer eens compleet is te zien, in Rijksmuseum Twenthe in Enschede. “In volle glorie”, zoals hij niet zonder ironie opmerkt. Want meer nog dan stille getuigen van de Koude Oorlog, zijn de dubbelportretten van verlaten stations in West-Berlijn monumenten van stilstand en achteruitgang.

De val van de Muur maakte weinig indruk op Antje Jung (1972). Ze ging zó op in het stadsleven in Dresden (Saksen), dat het Westen nauwelijks lonkte. Toch verhuisde ze niet veel later plotseling naar een klein dorpje in West-Duitsland. Daar voelde ze zich een zonderling. “Ik voel me schuldig dat we niet hebben kunnen bijdragen aan de verandering in het Oosten.”

Een groot beeld van Vladimir Lenin dat onder een helikopter door de hemel zweeft. Zo illustreert de film ‘Goodbye Lenin’ op spectaculaire wijze de aftakeling van het socialisme. Ook al lijkt het beeld uit de film niet op het monument dat decennialang in Oost-Berlijn stond, het verhaal van de afbraak en gedeeltelijke terugkeer van de Berlijnse Lenin is een film mét sequel op zich.

Op 9 november is het 30 jaar geleden dat de Berlijnse Muur viel. Ter gelegenheid van dit jubileum verschijnen veel boeken, zowel in Duitsland als in Nederland. Wij hebben een aantal non-fictie boeken op een rijtje gezet.

Ze zou gaan knutselen, dacht ze. Olivia Andiel kwam als 12-jarig meisje terecht in wat een massaal protest tegen het DDR-regime zou worden: de demonstratie op 7 oktober 1989 waarvoor een kwart van de stad Plauen in Saksen uitliep. Nu ze alweer 16 jaar in Nederland woont krijgt ze nog vaak de vraag of ze terug wil. “Er is geen terug.”

Op het hoogtepunt waren het er meer dan 400, maar nog altijd onderhouden een kleine 100 protestantse kerkgemeenschappen in Nederland een band met een partnergemeente in de voormalige DDR. Al hadden de contacten destijds ook een politieke lading, de betekenis ervan lag en ligt nog steeds vooral op het menselijke vlak, vertellen betrokkenen van de Arnhemse Parkstraatgemeente en de PKN-gemeente Eibergen-Rekken. “Met kritiek op het regime hadden we de vriendschap op het spel gezet.”

Alles lezen en zien over de val van de Muur? Daar hoef je de deur niet voor uit. Online zijn tal van originele filmbeelden, verhalen van ooggetuigen en foto’s en artikelen te vinden. Wij hebben een paar bijzondere online producties op een rijtje gezet.

De CDU in Thüringen is bereid tot gesprekken met Die Linke. Een samenwerking tussen de twee zo uiteenlopende partijen leek tot voor kort ondenkbaar. Maar de uitslag van de verkiezingen zondag in de Oost-Duitse deelstaat lijkt niet veel andere mogelijkheden te bieden. (Update 29-10: CDU Thüringen sluit coalitie met Die Linke en AfD alsnog uit)