Duitsland met 14 partijen in Europees Parlement
Uitslag Europese verkiezingen in Duitsland

Een verrassing is het niet, de winst van de Alternatieve für Deutschland (AfD). In de peilingen schommelde de partij, die voor afschaffing van de euro pleit, al maanden rond de 7 procent die ze nu gehaald heeft. Bijna 900.000 stemmen haalde ze weg bij kiezers van andere partijen, vooral van de CDU/CSU: meer dan een half miljoen, blijkt uit de verkiezingsanalyse van opiniepeiler infratest dimap. 180.000 stemmen kwamen uit het SPD-kamp, maar ook kiezers die anders Groenen, Linke of FDP hadden gestemd, kwamen bij de AfD uit. 

Aan de andere kant kwamen veel mensen die bij de Bondsdagverkiezingen AfD stemden, zondag niet opdagen. Overigens lijkt samenwerking van de AfD met eurosceptische partijen uit andere landen, zoals de PVV, de Britse UKIP of het Franse Front National, uitgesloten. Daarvoor zijn de verschillen te groot.

Merkel wil geen samenwerking met AfD

In Duitsland wordt het debat over de omgang met de nieuwe eurosceptici al maanden gevoerd, en nu des te sterker. Vooral voor de CDU is dat een kwestie. Angela Merkel heeft vandaag laten weten niet met de AfD te willen samenwerken. Dat de partij het zo goed heeft gedaan noemt ze “opmerkelijk en spijtig”. Ze wil zich wel “intensief” met de kiezers van de AfD bezighouden, aldus de Süddeutsche Zeitung, en laten zien waar de CDU voor staat.

De vraag is of die houding op deelstaatniveau is vol te houden. In Saksen en Thüringen zijn later dit jaar verkiezingen, en daar staat de AfD er goed voor. De CDU-politici in die deelstaten willen het debat met de nieuwe partij aangaan, terwijl de partijleiding de eurosceptici het liefst negeert.

Winst SPD

De SPD heeft zondag een flinke winst geboekt. Haalden de sociaal-democraten in 2009 nog 20,8 procent van de stemmen, nu komen ze op 27,3 procent uit en krijgen daarmee 27 zetels in het Europees Parlement.

“Dit resultaat heeft een naam: Martin Schulz”, aldus partijvoorzitter Sigmar Gabriel. Schulz was de lijsttrekker van de Europese sociaal-democratische fractie en daarmee kandidaat voor het voorzitterschap van de Europese Commissie (EC). Voor veel Duitsers een aantrekkelijke gedachte, een Duitser aan het hoofd van de EC. Die kans is overigens klein omdat de christen-democratische fractie EVP de grootste is geworden.

Verlies CSU en FDP

De CDU/CSU is nog steeds de grootste partij in Duitsland. De partij kreeg 35,3 procent van de stemmen, een klein verlies ten opzichte van de 37,9 procent in 2009. Vooral de Beierse CSU, die met een harde Europa-kritische campagne probeerde kiezers weg te houden van de AfD, deed het slecht.

De teloorgang van de FDP heeft zich doorgezet. De Duitse liberalen zijn de klap van de Bondsdagverkiezingen, toen ze voor het eerst in de naoorlogse geschiedenis uit het Duitse parlement werden gestemd, nog niet te boven. Ze haalden 3,4 procent van de stemmen, in 2009 was dat nog 11 procent. Omdat de kiesdrempel voor de Europese Parlementsverkiezingen in Duitsland is afgeschaft, krijgt de FDP 3 zetels in het EP - net als de VVD in het veel kleinere Nederland. Ter vergelijking: Duitsland heeft in totaal 96 zetels in het EP, Nederland 26.

De meeste voormalige FDP-stemmers komen nu uit bij de SPD en de AfD, blijkt uit de analyse die Infratest dimap maakte voor de omroep ARD. Ook stemmen ze op Die Grünen. De analyses over de FDP hebben dezelfde teneur als na de Bondsdagverkiezingen: er is wel ruimte voor het liberale gedachtegoed in Duitsland, maar de FDP heeft zich daarvoor overbodig gemaakt.

Die Partei tegen zomertijd

Omdat de kiesdrempel is afgeschaft komen voor het eerst ook kleinere Duitse partijen in het EP. De Piratenpartei, de extreem-rechtse NPD, de Tierschutzpartei, de onafhankelijke Freie Wähler, de ecologisch-democratische ÖDP, de Familienpartei en de satirische Die Partei hebben allemaal één zetel gehaald.

Misschien wel de meest opvallende nieuwkomer is Die Partei, van satiricus Martin Sonneborn. Die Partei wil onder meer de zomertijd afschaffen en een nieuwe Muur om Duitsland bouwen. In 2009 mocht ze niet meedoen aan de Bondsdagverkiezingen omdat de kiesraad Sonneborns initiatief niet serieus genoeg vond. Vorig jaar haalde Die Partei één zetel in de gemeenteraad van Lübeck. Sonneborn wil de EP-zetel elke maand laten rouleren, zodat in totaal 60 collega’s de mogelijkheid hebben “33.000 euro te verdienen en zes maanden wachtgeld te ontvangen.”

De kiesdrempel die voor Europese verkiezingen gold, werd eerder dit jaar door het Constitutioneel Hof in Karlsruhe afgeschaft na een klacht van een aantal kleine partijen. Zij vonden dat ze door de kiesdrempel niet dezelfde kansen hadden als partijen in andere landen waar geen kiesdrempel is. Het Hof gaf hen gelijk. 

Opkomst

Het opkomstpercentage ligt met 48 procent hoger dan de 43,3 procent van 2009 en ook dan de 37 procent donderdag in Nederland. Bij de Bondsdagverkiezingen in september 2013 ging 71,5 procent van de Duitsers naar de stembus. In een aantal deelstaten, zoals Rijnland-Palts, Saarland en Noordrijn-Westfalen, vonden zondag ook gemeenteraadsverkiezingen plaats. Dat leidt doorgaans tot een hogere opkomst. 

In Beieren kwamen de minste mensen stemmen. Zeventien van de twintig kiesdistricten met de laagste opkomst lagen in de Zuid-Duitse deelstaat.