Onzekere toekomst
Het huidige Duitsland volgens Frits Boterman

Niet alleen Duitsland verkeert in een crisis, maar ook in Europa is door de afwijzing van de invoering van de Europese grondwet tijdens het referendum in Frankrijk en Nederland grote stagnatie opgetreden. Of de SPD met hulp van de CDU/CSU onder leiding van de nieuwe bondskanselier Angela Merkel, een kinderloze domineesdochter uit Brandenburg, de economische malaise en de politieke crisis zal weten te overwinnen, is toekomstmuziek.

De moeizame zoektocht van Duitsland naar een nationale identiteit die aan het einde van de achttiende eeuw is begonnen, heeft diepe sporen achtergelaten in de geschiedenis van Europa en de wereld. De lange weg naar het Westen heeft Duitsland inmiddels wel afgelegd. De Duitse Sonderweg is definitief verdwenen, maar er zal nog veel moeten gebeuren voor Duitsland met daden kan waarmaken wat het met woorden belijdt.

De interne eenheid, de economische problemen – circa vijf miljoen werklozen – de veranderde buitenlandpolitieke rol in Europa en de wereld, en de verdediging van zijn democratische rechtsorde zullen Duitsland in de eenentwintigste eeuw nog lang bezighouden. De vraag ‘Deutschland, wo liegt es?’ die Goethe en Schiller rond 1800 stelden, is nog steeds actueel. De zoektocht naar het antwoord op deze vraag is in 2005 nog niet ten einde. De fundamentele dilemma’s zullen blijven bestaan.

Steeds zal het in de moderne geschiedenis van Duitsland gaan om de balans tussen nationale identiteit, vrijheid en democratie, en sociale rechtvaardigheid.

Frits Boterman is hoogleraar moderne geschiedenis van Duitsland aan de Universiteit van Amsterdam.

Dit artikel is de laatste paragraaf van 'Moderne geschiedenis van Duitsland' van Frits Boterman. In november 2005 verscheen de tweede uitgebreide druk.