Merlijn Schoonenboom

Daar staan we dan, in de heldere zomernacht van het landelijke Brandenburg. Geen mens te zien, het zilverwitte licht van de maan wordt in het spiegelgladde oppervlak van het meer weerkaatst. Ineens galmt een dreunende beat over het water, het refrein wordt door een enthousiaste menigte meegezongen: ‘Wie heißt die Mutter von Niki Lauda? Mama Lauda! Mama Lauda!’

Alles is goed, het eten lekker, de gesprekken beschaafd, totdat een van de gasten, een Duitse architect die naar eigen zeggen ‘zeer succesvol’ is, mijn Hollandse accent na gaat doen. Eerst lach ik beleefd met het gezelschap mee, totdat hij steeds venijniger (en dronkener) wordt. Van accent gaat het naar grammaticafouten en vandaar begint een frontale aanval op mijzelf.

"Ze doen het weer, en iedereen trapt erin". Ik heb de ogen van Ralf, bekennend Rammstein-fan, lang niet zo zien glinsteren als deze avond bij ons aan de keukentafel. De Duitse cultuurcritici zijn braaf over het stokje gesprongen dat de band Rammstein hen heeft voorgehouden, zegt hij. "En eigenlijk is het verbijsterend dat het nog steeds functioneert."

"Het is zo typisch Duits", zegt bezoekster Elke, "altijd zijn we te extreem. Eerst hebben we er zes miljoen omgebracht, daarna nemen we er meer dan een miljoen op." Even ben ik verbijsterd over het gemak waarmee deze 42-jarige de Duitse asielproblematiek met de Holocaust vervlecht - alsof het direct met elkaar te maken heeft.

"Laten we naar Rotterdam op vakantie gaan", zegt mijn Berlijnse vriendin ineens. "Dat schijnt zo’n mooie stad te zijn." Ik ben verbijsterd. Rotterdam? Ze legt een Duits tijdschrift voor hippe, jonge ouders voor mijn neus: inderdaad, daar staat het, zwart op wit, we moeten naar Rotterdam.

Een bureau-collega klaagt in deze grieperige weken (heel) graag en (heel) veel over haar 'Kreislauf'. Ze zucht en steunt erbij, en haar toch al sterke hang naar drama krijgt een extra zwaarmoedige ondertoon. "Heb jij het ook?", vraagt ze, bijna hoopvol. "Nee", zeg ik: "Nederlanders hebben geen Kreislauf."

In de Kerstvakantie merkte ik het voor het eerst: ik ben hard op weg een goede Duitser te worden. Na tien jaar in Duitsland heb ik mij een van de belangrijkste thema’s van de Duitse inburgeringscursussen eigen gemaakt. Ik merkte dat niet in een kerk of concertzaal, maar gebogen over de vuilnisbak in Nederland.

De ochtend nadat Merkel heeft besloten haar voorzitterschap van de CDU op te geven, bungelen mijn voeten ontspannen in het water van een Zuid-Italiaans zwembad - en ik lees met stijgende verbazing dat het progressieve deel van het westen in deze barre tijden nu ook nog de ‘hoop’ op haar herverkiezing wordt ontnomen.

“Natuurlijk is ons busje een diesel, hoezo?” Onze gastvrouw kijkt er bijna geschokt bij: ze is overtuigd veganistisch en plastic-verpakking-vermijdster, maar als je over haar oude dieselbusje begint, dan klinkt ze ineens als de reactionaire conservatieven die ze op ieder ander vlak zo fel bestrijdt: “Hoezo slecht voor het milieu?”

Toen het gesprek bij het zomerse grill-feest dreigde te stokken, sneed ik het thema ‘Chemnitz’ maar weer eens aan. In onze Duitse kennissenkring is zo’n thema altijd een goede gelegenheid de stemming te peilen. ‘Kan iemand me vertellen wat er eigenlijk precíes gebeurd is?’, vroeg ik.