Achtergrond

Hoewel eigenlijk bekend was dat kanselier Angela Merkel aan haar laatste termijn bezig was, is de aankondiging maandag dat ze niet opnieuw voorzitter van de CDU wil worden en in 2021 de politiek verlaat toch een cesuur in de Duitse politiek. Nu haar afscheid is aangekondigd is de strijd om haar opvolging begonnen. Vijf vragen over deze stap van Merkel. (geactualiseerd op 31 oktober)

Kanselier Merkel ziet af van een nieuwe termijn als partijvoorzitter. Ook wil ze na 2021 niet opnieuw kanselier worden. Dat zei ze maandagmiddag op een persconferentie in Berlijn. De mededeling komt na de zware nederlaag van de CDU in Hessen zondagavond. Ook Merkels coalitiepartner SPD kreeg bij de deelstaatverkiezingen een harde klap.  

100 jaar geleden brak in Duitsland de Novemberrevolutie uit. Arbeiders en soldaten eisten sociale en politieke hervormingen. Dat leidde tot het einde van het Duitse Keizerrijk. Ook in Nederland waren protesten, maar van een revolutie kwam het niet. 50 jaar later verzetten de 68'ers in Duitsland, Nederland en veel andere landen zich tegen de heersende machtsverhoudingen.

De CDU en de SPD dreigen op groot verlies af te stevenen bij de deelstaatverkiezingen in Hessen zondag. Minister-president Volker Bouffier (CDU) kan gezien de peilingen zijn regering met de Groenen niet voortzetten.

In 1968 was Gerd Koenen communist. Politiek actief geworden via het studentenprotest, werd hij lid van de Kommunistische Bund Westdeutschland (KBW) en bleef dat tot 1982. Later keek hij als historicus kritisch naar het communisme en naar de 68'ers en hun ideologie. Op 1 november spreekt Koenen tijdens de themamiddag sociale bewegingen in Amsterdam over de erfenis van 1968.

Lügenpresse, Lügenpresse klinkt het op demonstraties van anti-islambeweging Pegida en de rechts-populistische AfD. Leugenpers. De kreet wordt in Duitsland steeds weer gebruikt om wantrouwen tegen media uit te drukken. Velen associëren de term met de tijd van het nationaalsocialisme, maar het woord kent een langere geschiedenis.

Een replica van het beroemde Berlijnse Holocaustmonument in de tuin van een nationalistische politicus, of een Romeinse arena waar het publiek zich kan vergapen aan de show ‘vluchtelingen vreten’. Het zijn twee van de opvallendste acties van het Duitse kunstenaarscollectief Zentrum für Politische Schönheit (ZPS). Politiek bedrijven met de middelen van het theater is hun doel. Op de themamiddag sociale bewegingen op 1 november in Amsterdam vertelt activiste Cesy Leonard over de ZPS-acties.

Een ruime meerderheid van de Duitsers, mannen én vrouwen, beoordeelt het #metoo-debat als positief. Ook vinden ze dat gelijke behandeling van man en vrouw in Duitsland grotendeels is verwezenlijkt. Maar dat laatste blijkt in de praktijk nogal tegen te vallen. Op de themamiddag sociale bewegingen op 1 november in Amsterdam spreekt onder meer de Duitse feministe Jasna Strick over vrouwenrechten en emancipatie.

Robert Habeck, voorzitter van Bündnis 90/Die Grünen, is een duizendpoot. Nieuw aan het roer van de partij wil hij van de Groenen de sterkste centrumlinkse partij maken. Maar hij is ook schrijver, met een fascinatie voor revolte. Hij schreef het toneelstuk ‘Neunzehnachtzehn’, over de matrozenopstand in Kiel. Op de themamiddag sociale bewegingen op 1 november spreekt Habeck in Amsterdam en is er een theaterlezing van zijn stuk. 

In Duitsland keren rechtse bewegingen zich tegen het establishment. Populisme-expert Koen Vossen gaat op 1 november in gesprek met socioloog Thomas Wagner over deze nieuw rechtse en populistische bewegingen in de themasessie Wer ist 'das Volk'. Ter voorbereiding een handige lijst met artikelen en boeken over dit thema.