Columns

Iduna Paalman volgt het Onderwijs Traineeship en geeft sinds kort Duits op een school voor havo en vwo in Amsterdam. Voor Duitslandweb schrijft ze over haar ervaringen in de klas. Vlak voor de kerstvakantie sprak ze met haar leerlingen over de aanslag in Berlijn.

‘Die Duitse oorlogsschuld’, zegt ze, ‘die voel ik ook’. Ze glimlacht er wat verlegen bij, een beetje vreemd klinkt het immers wel uit de mond van een jonge Aziatische vrouw, eind twintig. Ze heeft Chinese migranten als ouders, vertelt ze me, maar ze is zelf opgegroeid in Duitsland. En daar is ze zo goed geïntegreerd dat ze zich als Duitser nu schuldig zegt te voelen voor de Holocaust.

Zelfkritiek bij journalisten komt niet zo vaak voor en zelden is ze zo glashelder geformuleerd als door Giovanni di Lorenzo, de hoofdredacteur van het belangrijkste Duitse weekblad Die Zeit. “Onnodig hebben we de verdenking op ons geladen dat we met de machtigen onder een hoedje spelen.“ 

Angela Merkel heeft zich kandidaat gesteld voor een vierde termijn als kanselier. Toen ze in 2005 begon, had niemand verwacht dat ze het zo lang zou volhouden, zei directeur van het Duitsland Instituut Ton Nijhuis bij Merkels 10-jarig regeringsjubileum.

"Wát zijn wij volgens de New York Times?" Haar gezicht vertrok zich in een kramp, ongeloof vermengde zich met schrik. Ik had mijn kennis, een Berlijnse documentairemaakster, bij onze ontmoeting in de supermarkt zojuist verteld hoe er in meerdere internationale media sinds de verkiezing van Donald Trump ineens jubelend over Duitsland werd geschreven.

Af en toe zou ik willen dat ik nog genoeg haar had om een jonge hipster te kunnen zijn. Eentje met een knotje die zich alleen maar opwindt over het klimaatprobleem, de opwarming van de aarde. Helaas zijn mijn haargrens en antenne anders afgesteld. Meer dan over het meteorologisch klimaat, maak ik me druk over het maatschappelijk klimaat. Sociologie boven klimatologie.

Het voorlopige hoogtepunt was die keer met de limousine. Een zwarte Mercedes was het, zo eentje op CEO-niveau, inclusief chauffeur in pak, die me niet alleen van het vliegveld afhaalde, maar daarna ook nog eens bij het Hilton in de Keulse binnenstad afzette.

Tot ver in de twintigste eeuw heerste in veel West-Duitse kindertehuizen een schrikbewind. Daarover gaat de film 'Freistatt'. In deze Fundgrube - Duits voor 'rijke bron', onze serie waarin we ter gelegenheid van het 20-jarig bestaan van het Duitsland Instituut artikelen uit ons archief belichten - aandacht voor misbruik in West-Duitse kindertehuizen.

Ineens wordt het ijzig stil in ons trappenhuis. Er ligt gebroken glas op de vloer, en mijn buurjochie zegt vrolijk: "Misschien hebben de zwarte mannen dat wel gedaan." Zijn moeder kijkt geschokt naar de grond, maar ik kan een schamper lachje nauwelijks inhouden. De opmerking van de vierjarige laat - vlak voor de stadsverkiezingen op 18 september - één van die typische mislukkingen van het Berlijnse beleid zien.

Een jaar geleden, op 31 augustus 2015, sprak kanselier Merkel voor het eerst haar 'Wir schaffen das' uit. In deze Fundgrube - Duits voor 'rijke bron', onze serie waarin we ter gelegenheid van het 20-jarig bestaan van het Duitsland Instituut artikelen uit ons archief belichten - aandacht voor Merkel als boegbeeld van de Willkommenskultur in de zomer van 2015.