Voorwoord

Op 9 november 2019 was het 30 jaar geleden dat de Berlijnse Muur viel. Een historische datum, niet alleen voor Duitsland, maar voor heel Europa. Anders dan de vaste uitdrukking 'val van de Muur' suggereert, is die natuurlijk niet zomaar gevallen. Aan de opening van de Muur ging een lang, complex proces vooraf en de effecten van de deling van Duitsland en Europa zijn vandaag de dag nog voelbaar.

Tijdens onze bijeenkomst 'De Staat van Duitsland – 30 jaar na de Muur' in De Rode Hoed in Amsterdam keken we terug op de ontwikkelingen tijdens en na de val van de Muur. Met historici Kerstin Brückweh en Bernd Florath spraken we over het 'Wendejaar' 1989 en met schrijver Lukas Rietzschel en historica Christina Morina debatteerden we over de huidige problemen rond de 'innere Einheit' en het rechtspopulisme in Duitsland. Als speciale gast was Geert Mak aanwezig. Met hem sprak ik over de gevolgen van de vreedzame revolutie voor Europa – en hoe het Europa van nu verschilt van dat van 1999, toen Mak voor zijn bekende tv-documentaire door Europa reisde.

Thema's als rechtspopulisme en nationalisme en de eenheid van Duitsland & Europa liepen als een rode draad door ons werk in 2019. Zowel in talrijke persaanvragen van Nederlandse media als in onze eigen projecten en berichtgeving.

In onze reeks Amsterdam German Studies Lectures gingen onze sprekers eveneens in op de ontwikkelingen van rechtspopulisme en nationalisme. Zo pleitte filosofe en schrijfster Thea Dorn in januari voor een nieuwe, meer verlichte omgang met begrippen als Heimat en natie. In mei was Paweł Machcewicz te gast bij deze reeks. De voormalig directeur van het Museum van de Tweede Wereldoorlog in Gdansk (Polen) werd slechts twee weken na de opening in 2017 door de PiS-regering ontslagen. Hij sprak in Amsterdam over de motieven om het museum op te richten, de strijd voor autonomie van het museum en de mogelijkheden om Oost- en West-Europese perspectieven op de Tweede Wereldoorlog samen te brengen.

2019 was ook het jaar van de Europese verkiezingen. Gezien de Brexit en de toenemende polarisering werd de uitslag met spanning afgewacht. In onze podcast 'Achtung Europa!' duidden we de verkiezingen en belichtten we de bijzondere positie die Duitsland in het Europese systeem inneemt.

Naast onze inzet voor wetenschappelijk onderzoek en kennisoverdracht maakten we ons onverminderd sterk voor het schoolvak Duits en de uitwisseling tussen Nederland en Duitsland. Met initiatieven als de website lehrerinholland.nl (in samenwerking met Nuffic) leverden we een bijdrage om het steeds acuter wordende tekort aan leraren Duits in Nederland tegen te gaan.

In het kader van het programma 'Onbegrensd' van het Nederlandse ministerie van Binnenlandse Zaken bezochten we bovendien verschillende cultuur- en sportbijeenkomsten voor jongeren in het grensgebied. Daar legden we uit hoe belangrijk het is de taal van de buren te kunnen verstaan en spreken – en welke stage- en studiemogelijkheden daarmee ook aan de andere kant van de grens er voor jou zijn.   

Dat blijkt ook uit het verheugende aantal studenten en jonge onderzoekers die zich de afgelopen jaren hebben aangemeld voor het DIA-Stipendium. Meer dan 170 aanvragen waren het in 2019. Rond de 60 stipendiaten konden uiteindelijk met onze beurs voor een studie- of onderzoeksverblijf naar Duitsland.

Ton Nijhuis
Directeur