Die Linke zet eindelijk koers uit
Partijprogramma te radicaal voor regeringsdeelname

“Het gaat er nu om eenheid uit te stralen”, zo nam Oskar Lafontaine het congres bij de hand. Het ging om de positie van De Linke tegenover missies van de Bundeswehr. Moet de linksradicale partij - die onder meer de NAVO wil afschaffen - alle missies bij voorbaat afschieten? Of mogen humanitaire missies wel? Lafontaine sprak zich uit voor dat laatste (“vertrouw me”) en het congres ging zonder morren akkoord.

Geesteskind

Dat zegt wat over de status van Lafontaine, die na zijn vertrek uit de landelijke politiek alleen nog in zijn deelstaat Saarland actief is. Die Linke is dan ook voor een belangrijk deel Lafontaines geesteskind. De in 2007 opgerichte partij is een samensmelting van ontevreden sociaaldemocraten en vakbondslieden die elkaar onder de naam WASG hadden gevonden enerzijds, en de uit de communistische partij van Oost-Duitsland voortgekomen PDS anderzijds.

De oud SPD’er en WASG-oprichter Lafontaine was als partij- en fractievoorzitter jarenlang het gezicht van Die Linke, samen met de leiders van de PDS Gregor Gysi en Lothar Bisky. De verkiezingssuccessen die de partij in haar eerste jaren boekte, waren grotendeels aan hen te danken. Door ziekte kwam voor Lafontaine in 2010 een einde aan zijn dragende rol in de partij.

Verstandshuwelijk

Onder de nieuwe voorzitters Gesine Lötzsch en Klaus Ernst is het zichtbaarder dat de partij een verstandshuwelijk is tussen groeperingen van nogal diverse komaf. Het afgelopen jaar zijn het de voorzitters zelf geweest die aantoonden dat de oude tegenstellingen tussen de West-Duitse WASG en Oost-Duitse PDS niet zijn verdwenen. Lötzsch werd op haar vingers getikt vanwege een pleidooi voor het communisme. Ernst werd onsolidariteit verweten vanwege zijn voorzittersvergoeding en zijn Porsche.

Bij alle verschillen is de voornaamste bindende kracht tussen de Linke-leden in feite hun tegenstem. Tegen de uitkleding van de verzorgingsstaat, tegen privatisering en tegen het neoliberalisme in het algemeen. Al jaren discussieert de partij heftig over het beginselprogramma, en dus over de formulering van wat de partij wél wil. Uiteindelijk draait het daarbij vooral om de vraag of Die Linke de deur wil openhouden voor regeringsdeelname. Want dan kan ze zich niet te veel radicale standpunten veroorloven.

Radicale herinrichting

Daar komt dan ook Lafontaines pleidooi vandaan niet álle militaire missies uit te sluiten. Maar het bleek uiteindelijk een van de weinige handreikingen naar een wat pragmatischer beleid. Zo blijft de partij bij haar standpunt de NAVO af te schaffen. Ook pleit ze voor een radicale herinrichting van het politiek-economische bestel, waarbij de banken en energiemaatschappijen in handen komen van de overheid. Het programma bestaat uit veertig punten, die worden gepubliceerd zodra de partij alle amendementen van het partijcongres heeft verwerkt.

Een antwoord op de vraag wat Die Linke met haar beginselprogramma wil uitstralen, werd overschreeuwd door de reacties op het voorstel alle drugs te legaliseren. Haast terloops werd het punt aangenomen; Die Linke pleit al langer voor decriminalisering van drugsgebruik. Tot commotie leidde de opheffing van het onderscheid tussen hard- en softdrugs, dat Bondsdaglid Frank Tempel “niet meer van deze tijd” vond. Hij liet het oorspronkelijke voorstel van het partijbestuur aanpassen, met alle gevolgen van dien. Het haalde ook de Nederlandse kranten.

Onverantwoorde onzin

Het bestuur was niet blij met de ophef, alleen al omdat het de andere partijen munitie in handen zou geven om Die Linke aan te vallen. Dat gebeurde dan ook prompt. “Onverantwoorde onzin op elk vlak”, klonk het vanuit de SPD. Daarmee bevestigen de sociaaldemocraten wat de commentatoren van de meeste kranten - van de liberale Welt tot de linkse TAZ - al observeerden: gewild of niet, met dit programma doet Die Linke de deur naar regeringsdeelname voorlopig hard dicht.

In dat geval is het beginselprogramma bedoeld om zich af te zetten van de concurrentie op links. Het is nu afwachten of Die Linke weer nieuwe kiezers voor zich weet te winnen. Tot dusver heeft de partij niet weten te profiteren van de economische crisis. Volgens Gysi komt dat door de ruk naar links van de SPD en het frisse elan van de nieuwe Piratenpartei.

Maar belangrijker voor het terugwinnen van stemmen is waarschijnlijk de noodzaak van een goede leider binnen de partij. Ook op dat vlak bracht het congres iets nieuws. Sommige commentatoren zagen in Lafontaines optreden dit weekend een voorteken voor zijn terugkeer op de landelijke bühne.