Chroniqueur van het moderne Duitsland
Tentoonstelling over Walter Kempowski in Berlijn

Ook in de rest van Kempowski’s oeuvre staat het Duitse verleden en de verwerking daarvan centraal. Zijn meest recente roman 'Alles Umsonst' (2006) gaat bijvoorbeeld over de verdrijving van Duitsers uit Oost-Pruisen. En in 2005 verscheen het laatste deel van het indrukwekkende vierluik 'Das Echolot', een ‘collectief dagboek’ over de Tweede Wereldoorlog. Over steeds dezelfde oorlogsdag zet Kempowski fragmenten achter elkaar uit dagboeken, aantekeningen, brieven etc. van verschillende bekende en onbekende mensen – van Anne Frank via Joseph Goebbels tot de Russische generaal Georgi Sjoekov.

Naast gepubliceerd bronnenmateriaal putte Kempowski voor 'Das Echolot' uit een verzameling van ongepubliceerde persoonlijke documenten van gewone Duitsers, die hij vanaf 1980 opgebouwd heeft. Via advertenties in kranten en tijdschriften vroeg hij zijn lezers om historisch materiaal. Hij ontving massa’s brieven, schoolschriften, dagboeken, poesiealbums, autobiografische notities en alledaagse foto’s. Deze bijzondere verzameling is van onschatbare waarde voor wie wil weten hoe gewone Duitsers de afgelopen anderhalve eeuw beleefd hebben. Aan het slot van de tentoonstelling wordt een tipje van de sluier opgelicht: de muren hangen vol met foto’s uit het dagelijks leven, in de zaal staan ladekasten met geschreven en getekende getuigenissen van de geschiedenis.

De titel van de tentoonstelling, 'Kempowskis Lebensläufe' (in meervoud), is treffend. De bezoeker leert niet alleen veel over leven en werk van deze bijzondere schrijver, maar krijgt ook een kijkje in de levens van veel gewone Duitsers uit de negentiende en twintigste eeuw.

"Ik sterf toch graag"

Walter Kempowski is ongeneeslijk ziek. Afgelopen najaar werd bij hem kanker vastgesteld. Bij de opening van de tentoonstelling door bondspresident Horst Köhler moest hij helaas verstek laten gaan. Zijn verzameldrift heeft echter niet onder zijn ziekte geleden: binnenkort organiseert de Akademie der Künste een ‘Sammeltag’. Mensen met een migratieverleden zijn opgeroepen om documenten en foto’s te leveren voor het nieuwste deel van zijn archief. De 78-jarige werkt ondanks zijn ziekte nog door aan meerdere boeken. Hij zegt graag te sterven, maar hopelijk wordt hem nog de tijd gegeven zijn werk te voltooien.

Hidde van der Wall is historicus en won onlangs de Volkskrant/DIA-scriptieprijs.

De tentoonstelling Kempowskis Lebensläufe is te zien tot 15 juli in het hoofdgebouw van de Akademie der Künste nabij de Brandenburger Tor, Pariser Platz 4, Berlijn. Open: dinsdag t/m zondag, van 11 tot 20 uur.

Klik hier voor een fragment uit Abgesang ’45, het laatste deel van 'Das Echolot'.