Gulden middenweg
Bericht uit een tevreden deel van Duitsland

Afgelopen woensdag werden de resultaten van Perspektive Deutschland 2004 bekend gemaakt, een ruim opgezette online-enquête over de levensomstandigheden en toekomstverwachtingen van de Duitsers. Deze enquête wordt jaarlijks uitgevoerd in opdracht van televisiezender Zweites Deutsches Fernsehen (ZDF), het adviesbureau McKinsey, de internetprovider AOL en het weekblad Stern. Dit jaar deden er 511.000 mensen aan mee, het hoogste deelnemeraantal sinds de eerste ronde in 2001. De deelnemers werd gevraagd naar hun persoonlijke visie op bijvoorbeeld de economische situatie in hun land of de betrouwbaarheid van bepaalde (overheids)instanties.

Leefbaarheid

Bijzonder zwaartepunt was dit jaar de tevredenheid van de Duitsers met hun directe woonomgeving. De deelnemers werd zowel gevraagd naar de leefbaarheid van hun eigen deelstaat als naar hun tevredenheid met de streek waarin zij wonen. Over het geheel genomen zijn de Duitsers iets minder tevreden met hun eigen woonplaats dan in 2003. Toen was 70 procent zeer tevreden, nu nog 68.

In het Beierse district Ebersberg daarentegen stemde 83 procent van de inwoners in met de stelling „Al met al valt in mijn stad of regio heel goed te leven.“ Alleen de inwoners van Stuttgart zijn – met 85 procent – nog beter te spreken over hun woonplaats. Als men de tevredenheid in de grote steden buiten beschouwing laat, en alleen naar vergelijkbare agglomeratiegebieden – gebieden met meer dan driehonderd inwoners per vierkante kilometer – kijkt, dan staat het district Ebersberg zelfs bovenaan in de ranglijst, samen met de eveneens in Beieren gelegen districten Erding en Freising.

Middenveld

Bernward Backa en Tina Schneider zien er inderdaad tevreden uit. In één van de restaurantjes op het marktplein van Grafing wachten zij op hun bestelde asperges. Met het resultaat van Perspektive Deutschland is het stel bekend. Het succes van hun district, denken zij, komt doordat dit overal een middenpositie inneemt. “Neem onze woonplaats Grafing,” zegt Tina Schneider. “De sociale tegenstellingen zijn hier klein: er zijn hier geen extreem rijke, maar ook geen extreem arme inwoners.” Haar vriend vult aan dat de werkloosheidscijfers laag zijn. Inderdaad ontvingen in 2002 slechts 130 inwoners een bijstandsuitkering. “Geografisch nemen we ook een middenpositie in,” aldus Bernward Backa: “Dichtbij München én dichtbij de Alpen.”

Grafing is één van de 21 gemeentes die onder het circa dertig kilometer zuidoostelijk van München gelegen district Ebersberg vallen. Met ongeveer twaalfduizend inwoners is het de op één na grootste stad in het district. In de stad zijn zeven crèches, een basisschool en middelbare scholen van voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs tot en met het gymnasium. De politieke kleur is overwegend het christen-democratische zwart. Bij de Europese verkiezingen vorig jaar bijvoorbeeld kreeg de CSU ruim 54 procent van de stemmen, gevolgd door Die Grünen met 18 procent. De burgemeester, Rudolf Heiler (CSU), zit vast in het zadel nadat hij in 2002 met meer dan tweederde van de stemmen herkozen is. De bevolking van Grafing neemt – voornamelijk dankzij migratie – jaarlijks met gemiddeld ongeveer 150 mensen toe.

Verkeer

Ook Backa en Schneider zijn (re)migranten. Bernward Backa is opgegroeid in Grafing. Na een werkperiode in Frankfurt – hij is piloot – liet Backa zich naar München overplaatsen om met zijn kinderen terug te gaan naar Grafing. “Dit is een goede plaats om kinderen op te voeden. Er zijn genoeg scholen en culturele voorzieningen. Tegelijkertijd is het heel overzichtelijk en veilig.” Backa denkt bovendien vooruit: “Ook de voorzieningen voor ouderen zijn hier uitstekend.” Tina Schneider is vanwege haar werk als logopediste in het district Ebersberg komen wonen. Zij is tevreden met de mentaliteit van de mensen: “Men is hier belangstellender dan in de stad, maar niet zo erg, dat het benepen wordt.” Is er iets in hun woonplaats, waarmee ze niet tevreden zijn? “De verkeersdrukte in de dorpskern,” zegt Backa zonder aarzelen.

Gemeentepolitiek

Ook burgemeester Rudolf Heiler ziet de verkeersbelasting als enig serieus knelpunt. De huidige provinciale weg loopt dwars door het stadje. “Al dertig jaar worden onderhandelingen gevoerd voor de aanleg van een nieuwe weg. Maar nu ziet het ernaar uit dat de plannen op middellange tot korte termijn worden omgezet.” De enquête Perspektive Deutschland kent Heiler vluchtig, uit de berichtgeving in de media. Als eerste reactie op de vraag, waarom de mensen in zijn gemeente zo tevreden zijn, noemt hij het mengsel van moderniteit en traditie, waaruit het gemeentebeleid bestaat. “We doen veel om sociale en culturele voorzieningen te scheppen,” licht hij zijn woorden toe. Kan de rest van Duitsland een voorbeeld nemen aan dit beleid? “Dat gaat te ver,” zegt Heiler gedecideerd. “De streek heeft zijn succes vooral te danken aan zijn geografische ligging en historisch gegroeide structuren. De gemeentepolitiek moet rekening houden met deze factoren en vooral dichtbij de burger staan. Daarom is het ook niet goed om één bepaald regionaal beleid tot succesrecept voor het hele land te verheffen.”

Parkeren

De verkenning door het stadje Grafing laat zien dat burgers en politici grotendeels eensgezind zijn over successen en problemen van hun regio. Misschien is de communicatie tussen overheid en burgers het grote probleem in de rest van Duitsland? Anderzijds wordt in Grafing ook duidelijk dat tevredenheid het resultaat is van een ingewikkeld samenspel van factoren. Misschien is een zeker optimisme bij de Ebersbergers daarin toch niet onbelangrijk. Meteen nadat hij zijn beklag gedaan heeft over de verkeersdrukte in Grafing, voegt Bernward Backa eraan toe: “Maar kijk, met mijn fiets kan ik toch mooi midden op het marktplein parkeren.”

Carina de Jonge is germaniste en promoveert momenteel in München

Resultaten van de enquête Perspektive Deutschland 2004

Homepage van de stad Grafing