Coalitievorming met BSW in Oost-Duitsland lastig

Na vijf weken van verkennende gesprekken hebben de SPD en de BSW in Brandenburg vandaag groen licht gegeven voor coalitie-onderhandelingen. Die moeten deze week beginnen. Samenwerking met de BSW is de enige mogelijkheid een regering te vormen als je niet met de AfD wil samenwerken, zei minister-president van Brandenburg Dietmar Woidke (SPD) vanmorgen op de persconferentie waarin hij de coalitie-onderhandelingen met de BSW aankondigde. Anders dan in Thüringen en Saksen hebben beide partijen in zijn deelstaat zonder de CDU een meerderheid. De SPD werd op 22 september met 30,9 procent de grootste, op de voet gevolgd door de AfD met 29,2 procent. De BSW haalde 13,5 procent, de CDU 12,1 procent.

Bündnis Sahra Wagenknecht (BSW) ontstond begin dit jaar toen oprichter Sahra Wagenknecht zich afscheidde van de socialistische partij Die Linke, waarvan ze tot dan toe een van de boegbeelden was. Haar partij geldt als economisch links en maatschappelijk conservatief. De BSW is onder meer tegen wapenleveranties aan Oekraïne en tegen de stationering van Amerikaanse middellangeafstandsraketten in Duitsland. Daar gaan de deelstaten niet over, maar Wagenknecht zegt dat haar partij alleen deelneemt aan deelstaatregeringen die zich tegen deze issues uitspreken. Een grote meerderheid van de Oost-Duitse bevolking is het met haar eens, zegt ze. Daarom wil ze dat de deelstaatregeringen deze standpunten tot uitdrukking brengen.

Voor de SPD en de CDU, die in Oost-Duitsland proberen een coalitie te vormen met de BSW, vormen Wagenknechts voorwaarden een probleem. Hun partijen zijn juist voor de levering van wapens aan Oekraïne en de stationering van de raketten. Eerder al liet de CDU in Thüringen weten dat de BSW-leider de coalitiegesprekken alleen maar stoort met haar eisen. Volgens de Thüringse SPD-leider Georg Maier horen vredesbeleid en buitenlandse politiek niet tot de "echt belangrijke problemen van de deelstaat", zei hij vandaag in een podcast van de Europese nieuwssite Politico. 

Thüringen

In Thüringen leken de SPD, de CDU en de BSW vast te lopen op BSW-eis om een vredesparagraaf aan het regeerakkoord toe te voegen. Voor de echte coalitie-onderhandelingen kunnen beginnen, moet de tekst van die paragraaf zijn geformuleerd, hebben de partijen afgesproken. Maar over die tekst werden ze het maar niet eens. Dat kwam vooral door de invloed die Wagenknecht vanuit Berlijn op de coalitiegesprekken uitoefent, zeggen critici. Zij zou compromissen over zo'n paragraaf al meerdere keren hebben afgekeurd. Wagenknecht zelf zei maandagmiddag dat de bezwaren over de tekst vooral van de BSW-afdeling in Thüringen kwamen. 

De Thüringse SPD zei maandagochtend nauwelijks nog mogelijkheden te zien om een regering met de BSW te vormen. Toch zijn de partijen er maandagmiddag alsnog uitgekomen, melden Duitse media. Zo zou in het regeerakkoord onder meer komen te staan dat de coalitie in Thüringen alle diplomatieke initiatieven ondersteunt om "de door Rusland tegen Oekraïne veroorzaakte aanvalsoorlog te beëindigen". Daarmee kunnen de officiële coalitie-onderhandelingen volgens nieuwssite Tagesschau alsnog dinsdag beginnen.

In Thüringen werd de AfD op 1 september met 32,8 procent de grootste partij. De CDU haalde 23,6 procent, de BSW 15,8 procent en de SPD 6,1 procent. Met z'n drieën hebben ze net geen meerderheid. Maar met de enige andere partij die in het deelstaatparlement is gekozen, Die Linke, wil de CDU niet samenwerken.

Saksen

Update 6-11-2024: In Saksen zijn de coalitie-onderhandelingen mislukt. CDU, SPD en BSW konden het niet eens worden over de tekst van een vredesparagraaf, en ook niet over financieel beleid en migratie. De partijen hadden hun gesprekken in oktober al even stilgelegd, toen de BSW in het deelstaatparlement had ingestemd met een voorstel van de AfD om een parlementaire commissie in te stellen naar het coronabeleid in de deelstaat. Samenwerking met de AfD is voor de andere partijen uit den boze. Maar op 28 oktober besloten CDU, SPD en BSW toch weer verder te praten.

Hoe de regeringsvorming in Saksen nu verder gaat, is onduidelijk. Bij de verkiezingen van 1 september werd de CDU de grootste partij met 31,9 procent, de AfD haalde 30,6 procent, de BSW 11,8 procent, de SPD 7,3 procent, de Groenen 5,1 procent en Die Linke 4,5 procent (hoewel Die Linke de kiesdrempel niet heeft gehaald, haalde ze toch zetels in het Saksische deelstaatparlement). Met de AfD willen de andere partijen niet samenwerken en de CDU sluit samenwerking met Die Linke uit. Daardoor lijkt nu alleen een minderheidsregering nog mogelijk.

De eerste versie van dit artikel is gepubliceerd op 28 oktober in de ochtend. In de loop van de middag is de informatie over de coalitievorming in Thüringen geactualiseerd. Begin november is de informatie over de coalitievorming in Saksen geactualiseerd.