Berlijn bouwt op beladen niemandsland
Omwonenden verzetten zich tegen komst Mediaspree

De gemeente Berlijn wil samen met een groep Amerikaanse investeerders bouwen op een historisch beladen terrein. De Muur liep hier langs de noordzijde van de rivier. De nabijgelegen Oberbaumbrücke was een van de vier punten waar het met een speciaal visum mogelijk was om beide delen van de gespleten stad te bezoeken.

Na de val van de Muur bleef de Spree-oever aan de voormalige DDR-zijde onbebouwd. Het twintig hectare grote oppervlak vormde jarenlang een woestenij midden in de stad, die nog sterk doet denken aan de situatie tijdens de Duitse deling. Elders in het centrum lijkt deze herinnering uitgewist. Een langgerekt spoor van bouwputten en moderne architectuur van staal en glas, geeft aan hoe de Muur tot twintig jaar geleden heeft gelopen.

Ook het niemandsland heeft de eerste veranderingen ondergaan. De afgelopen maanden is hard gewerkt aan de oplevering van een multifunctionele evenementenhal, waar onder andere de hoofdstedelijke ijshockeyclub Eisbären Berlin zijn wedstrijden afwerkt. Binnen enkele jaren zal het bouwwerk omringd zijn door kantoren en een grote boulevard.

Financiële impuls

Mediaspree is één van de vijf grote stadsontwikkelingsprojecten die de zorgwekkende economische situatie van de Duitse hoofdstad moet verbeteren. “Wij rekenen erop dat het project de stad zo’n 30 duizend nieuwe banen oplevert”, aldus een woordvoerder van de gemeente. Dit is een lichtpuntje voor Berlijn, dat met een schuld kampt van 61 miljard euro en een werkloosheidpercentage van 13,8 procent.

Maar meerdere bewoners van de omliggende wijken Friedrichshain en Kreuzberg verzetten zich tegen de ambitieuze plannen van de gemeente. Door Mediaspree gaat een uniek stuk stedelijk landschap verloren dat kenmerkend is voor de jongste geschiedenis van de stad.

Huurververhogingen  

Daarnaast vrezen omwonenden dat de huren in hun buurt aanzienlijk worden verhoogd wanneer de rijkere werknemers van de te bouwen kantoren zich daar vestigen. Deze kapitaalinjectie moet ervoor zorgen dat de wijken worden opgepoetst.

Soortgelijke projecten hebben bijvoorbeeld in het nabijgelegen Prenzlauer Berg inderdaad tot hogere woonlasten en een uittocht van de oorspronkelijke bevolking geleid. Die is van oudsher erg gehecht aan hun Kiez, de buurt waar ze zijn geboren en getogen.

Hogere huren en een andere sociale samenstelling van de betreffende wijken, zijn ook een doorn in het oog van de kunstenaars en krakers die in de buurt leven. Zij ervaren de komst van Mediaspree als een gevaar voor de culturele diversiteit van de omgeving.

Zo moet waarschijnlijk ook het bruisende nachtleven in de buurt plaatsmaken voor kantoren. Een woordvoerder van poppodium Club Maria in Friedrichshain reageert desondanks gelaten op de mogelijke verhuizing: “Het maakt mij niet uit wat er wordt besloten.”

Theatermaker Torge Adebahr maakt zich ook weinig zorgen over de komst van Mediaspree. “Berlijn verkeert al sinds de val van de Muur in een constante ontwikkeling”, zegt hij. “Een project als dit drijft de creatievelingen wel weg uit dit deel van de stad, maar zij vinden ergens anders in Berlijn nog wel een plek. Genoeg ruimte in deze stad.”

Referendum

Wellicht heeft Adebahr gelijk. In juni vond in Friedrichshain en Kreuzberg een referendum plaats waarin de bevolking werd gevraagd naar hun mening over het project. De bewoners spraken geen veto uit over Mediaspree, maar een meerderheid van 87 procent pleitte wel voor aanpassing van het oorspronkelijke plan. Maar het is de vraag of de gemeentepolitiek zich veel zal aantrekken van deze uitkomst, want de opkomst voor de volksraadpleging was gering.

De veelal Amerikaanse initiatiefnemers van Mediaspree willen ondertussen zo snel mogelijk de bouwwerkzaamheden voortzetten. De Spree-oevers tussen Friedrichshain en Kreuzberg mogen dan veel geschiedenis met zich meedragen, maar Mediaspree kan een belangrijke stimulans zijn voor de financieel geplaagde stad.

Wanneer er veel belangen op het spel staan, zien gemeente en investeerders het gebied liever niet als een avontuurlijke speelplaats voor onverbeterlijke Sozialromantiker en ostalgici. Ook aan de Spree zal het spoor van de Muur in glas en staal worden vervolgd.

Thijs Menting is freelance journalist en woont in Berlijn.