Merlijn Schoonenboom

‘Die Duitse oorlogsschuld’, zegt ze, ‘die voel ik ook’. Ze glimlacht er wat verlegen bij, een beetje vreemd klinkt het immers wel uit de mond van een jonge Aziatische vrouw, eind twintig. Ze heeft Chinese migranten als ouders, vertelt ze me, maar ze is zelf opgegroeid in Duitsland. En daar is ze zo goed geïntegreerd dat ze zich als Duitser nu schuldig zegt te voelen voor de Holocaust.

"Wát zijn wij volgens de New York Times?" Haar gezicht vertrok zich in een kramp, ongeloof vermengde zich met schrik. Ik had mijn kennis, een Berlijnse documentairemaakster, bij onze ontmoeting in de supermarkt zojuist verteld hoe er in meerdere internationale media sinds de verkiezing van Donald Trump ineens jubelend over Duitsland werd geschreven.

Het voorlopige hoogtepunt was die keer met de limousine. Een zwarte Mercedes was het, zo eentje op CEO-niveau, inclusief chauffeur in pak, die me niet alleen van het vliegveld afhaalde, maar daarna ook nog eens bij het Hilton in de Keulse binnenstad afzette.

Ineens wordt het ijzig stil in ons trappenhuis. Er ligt gebroken glas op de vloer, en mijn buurjochie zegt vrolijk: "Misschien hebben de zwarte mannen dat wel gedaan." Zijn moeder kijkt geschokt naar de grond, maar ik kan een schamper lachje nauwelijks inhouden. De opmerking van de vierjarige laat - vlak voor de stadsverkiezingen op 18 september - één van die typische mislukkingen van het Berlijnse beleid zien.

Makkelijk is het niet, een van de indrukwekkendste stukjes Duitsland te bereiken. Dit is geen Brandenburger Tor, geen Neurenberger Reichsparteitagsgelände of Keulse Dom. Hier zie je van buitenaf alleen bomen, de brug erheen is een ruïne, de toegangswegen zijn overwoekerd, en: het ligt niet eens in Duitsland.

Gekraak klinkt plotseling in de struiken, een schrille stem is te horen. "Onmiddellijk ophouden daarmee!" De oude man is woedend om het kleine vuurtje dat mijn dochter en ik in onze tuin hebben gestookt: "Dat mag niet, dat zijn de regels. Ik bel de politie!" Helemaal vergeten dat we hier in de natuur ook buren hebben.

Eerst wordt er vandaag een sprookje voorgelezen, de rest van de ochtend staat er ‘knutselen’ op het programma. Voor de middag kunnen de kinderen in de zandbak spelen, of, als het regent, op de speelzolder. Ik heb net mijn dochter van vierenhalf jaar naar de Kita gebracht, de Kindergarten in Berlijn-Kreuzberg. 

Op iedere andere locatie zou hij een hipster als alle anderen zijn geweest. Ongeveer 25 jaar oud is hij, draagt een zorgvuldig gestylede volle baard, een lichtblauwe korte blazer en bijpassende skinny jeans, die precies tot de juiste hoogte is afgezakt. 

Op het moment dat de moslims ter sprake komen, lijkt alles op zijn plek te vallen. We zitten op het terras van een weekendhuisje in een Brandenburgs dorpje, een klein uur van Berlijn verwijderd. Een weids landschap strekt zich voor me uit, zoals dat eigenlijk alleen nog maar in de voormalige DDR te vinden is.

Lastig was het altijd al met de Duitse humor in het buitenland. Een slechte reputatie had die. Zeker in Nederland, gewend aan cynische en harde politieke grappen, werd Duitse humor veel te braaf bevonden.