Duitsland heeft twijfels bij schaliegas
Proefboringen vanwege risico's op laag pitje

In de berichtgeving over schaliegas wordt graag de vergelijking getrokken met goudkoorts. Geen wonder, als de aannames kloppen dat alleen al onder de deelstaat Noordrijn-Westfalen genoeg gas in de grond zit om Duitsland twintig jaar lang te voorzien. Polen bezit volgens de gasindustrie genoeg schaliegas om de komende eeuwen geen energie te hoeven importeren.

Grote ophef

Waar komt al dat gas vandaan? Schaliegas zit, anders dan conventioneel aardgas, ingesloten in steenlagen op grote diepte. Om het gas uit de steenlaag te krijgen, wordt de zogeheten fracking-methode toegepast, in combinatie met horizontaal boren. Daarbij wordt de steenlaag onder druk van miljoenen liters ingepompt water opengebroken, gekraakt. Chemicaliën en zand zorgen dat de scheuren openblijven, om het gas de gelegenheid te geven te ontsnappen. Vooral het gebruik van deze soms zeer giftige chemicaliën roept weerstand op.

De gecombineerde techniek  van hydraulisch kraken (fracking) en horizontaal boren is pas in de laatste jaren ontwikkeld. Totnogtoe wordt schaliegas alleen in de Verenigde Staten op commerciële schaal gewonnen. Polen begint op korte termijn met proefboringen, evenals Nederland.

In Duitsland zijn volgens het Umweltbundesamt (UBA), de milieuautoriteit van Duitsland, in Nedersaksen, Noordrijn-Westfalen en Thüringen vergunningen verleend voor het opsporen van gasvoorraden. Het protest tegen de proefboringen neemt toe, valt op te maken uit de berichten in de media.

Geen boor

Duitsland zou vooral in de deelstaten Nedersaksen en Noordrijn-Westfalen grote schaliegasvoorraden hebben. De deelstaatregering van Noordrijn-Westfalen heeft proefboringen van energiemultinational ExxonMobil in maart van dit jaar de wacht aangezegd. Voordat de risico’s van het fracken in kaart zijn gebracht, mag geen boor de grond in. Ze stelt zich daarmee aan de zijde van burgerinitiatieven die in diverse Duitse gemeentes de proefboringen proberen te voorkomen.

Anders is de situatie in Nedersaksen. Die regering wil via de Bondsraad, de vertegenwoordiging van de deelstaten in Berlijn, het winnen van schaliegas juist stimuleren, meldde de commerciële nieuwszender N-tv in september op haar website. In Nedersaksen wordt al sinds 2008 gezocht naar schaliegasvoorraden. Er zijn ook al proefboringen verricht.

Het Umweltbundesamt onderzoekt de risico's van schaliegaswinning. In een voorlopige stellingname stelt de organisatie dat de mijnbouwwetgeving zal moeten worden aangepast om de veiligheid te waarborgen. Ook adviseert de UBA onder meer dat niet mag worden geboord in waterwingebieden, dat waterbedrijven en burgers inspraak moeten hebben, dat voor iedere boorput bekend moet zijn welke chemicaliën worden gebruikt en dat in een register wordt vastgelegd hoe het afvalwater is verwerkt.

Ontvlambaar

Voor de burgerbewegingen tegen schaliegas vormen de VS het grote schrikbeeld. Daar stamt de helft van de gaswinning inmiddels uit onconventioneel gas, grotendeels schaliegas. De keerzijde van de grootschalige schaliegaswinning toont de documentaire ‘Gasland’ uit 2010 – een film die alleen al vanwege de vele verwijzingen ernaar in de berichtgeving een grote invloed op het publieke debat.

‘Gasland’, een documentaire van filmmaker Josh Fox, laat zien hoe fracking in de VS hele stukken land vergiftigde. Hoe kraanwater ondrinkbaar werd en in sommige gevallen zelfs ontvlambaar. De energiebedrijven bestrijden de risico’s van fracking grotendeels. Zo wordt schaliegas op veel grotere diepte gewonnen dan drinkwater. Bovendien worden de meeste chemicaliën weer uit de grond verwijderd.

“Wij zien geen onbeheersbare risico’s”, was de reactie van ExxonMobil op de opschorting van proefboringen door de Noordrijn-Westfaalse regering. De investering van 100 miljoen euro die het bedrijf heeft gedaan in schaliegaswinning in de Duitse deelstaat, bevestigt zijn vertrouwen.

Opstand

Ook in Nederland zijn burgers in opstand gekomen tegen de winning van schaliegas in hun woonplaats. Ook de waterbedrijven dringen aan op meer onderzoek naar de risico's. Tegelijk zijn in diverse regio’s, waaronder Noord-Brabant en de Achterhoek, vergunningen verleend voorproefboringen naar het gas aan het bedrijf Cuadrilla.

In een brief aan de Tweede Kamer verklaarde minister Verhagen van Economische Zaken eind september dat er geen boringen zullen plaatsvinden als er “onacceptabele risico’s” blijken te bestaan. Het Nederlandse systeem van toezicht en regelgeving is volgens de minister toereikend. De verontreinigingen in de VS zijn ontstaan door ondeugdelijke boorputten en niet door de techniek op zich, stelt de minister. Tegelijk staat de eerste Nederlandse proefboring gepland in Noord-Brabant voor het einde van het jaar.

Het Europees Parlement houdt op 5 oktober een hoorzitting, waarbij onder anderen de Amerikaanse hoogleraar Milieukunde Robert Howarth aanwezig is.