Steinbrück: de kandidaat die nog niet zo wil heten
Peer Steinbrück moet eerst eigen partij achter zich krijgen

Alsof de strijd al gestreden is. Soeverein zette Peer Steinbrück (1947) in Bild vorige maand de lijnen uit. “Onze overduidelijke voorkeur gaat uit naar rood-groen. Ook in 2013”, zo benoemde hij de richting die de sociaaldemocraten wat hem betreft na de volgende Bondsdagverkiezingen zullen inslaan. Fakten schaffen heet dat in het Duits – en de ervaren ex-minister Steinbrück is er erg bekwaam in. Als je je maar gedraagt als een lijsttrekker, dan kunnen ze uiteindelijk niet meer om je heen.

De peilingen lijken dat te bevestigen. Volgens de Politbarometer, die onderzoeksinstituut Forschungsgruppe Wahlen elke week voor ZDF samenstelt, komt de uit Hamburg stammende Steinbrück uit de bus als populairste politicus van het land. Opmerkelijk voor iemand die sinds de laatste Bondsdagverkiezingen in 2009 een vrij onzichtbaar bestaan leidt als eenvoudige parlementariër. Zo heeft hij in die tijd niet meer dan twee toespraken in het parlement gehouden.

Vertrouwen

De ongedwongen en sympathiek ogende Steinbrück wekt vertrouwen. Hij heeft zijn politieke sporen ruimschoots verdiend. Na ministerschappen in Sleeswijk-Holstein en Noordrijn-Westfalen, leidde hij die laatste deelstaat – de grootste van Duitsland – tussen 2002 en 2005 als minister-president. Daarna was hij vier jaar minister van Financiën in de grote coalitie onder leiding van Angela Merkel (CDU). In die hoedanigheid loodste hij Duitsland door de eerste periode van de economische crisis. Nu hij die verantwoordelijkheid niet meer heeft, grijpt hij elke gelegenheid aan om zijn oordeelskundige mening over de crisis te verkondigen.

Onder de bevolking heeft het hem de autoriteit en statuur opgeleverd die hem tot een ideale kanselierskandidaat maken. Maar binnen zijn eigen partij is de positie van de afgestudeerde econoom allerminst onaangevochten. Steinbrück geldt als pragmatisch en liberaal en behoort daarmee tot wat in het Duits vaak wordt getypeerd als de ‘burgerlijke’ vleugel van de SPD. Statistisch gezien is dat geen slechte uitgangspositie voor het kanselierschap. Ook de laatste beide SPD-bondskanseliers Helmut Schmidt en Gerhard Schröder kwamen uit dat kamp. Maar zij zijn ook beide aan interne strijd ten onder gegaan.

Directe stijl

Steinbrücks grootste moeilijkheid is dat hij die strijd al moet voeren, voordat hij überhaupt lijsttrekker – en dus kanselierskandidaat – is. Laat staan bondskanselier. Steinbrück is gevreesd om zijn scherpe en directe uitspraken, waarmee hij ook zijn eigen partij aanvalt. Hij loopt al tijden te hoop tegen de in zijn ogen overdreven rechtlijnige linkervleugel van zijn partij. Die moet op haar beurt niks van Steinbrücks kandidatuur weten en krijgt daarin steun van de vakbonden – de traditionele achterban van de SPD.

Michael Sommer, de leider van de grootste Duitse vakbond DGB, sneerde volgens weekblad Die Zeit onlangs dat de ideale lijsttrekker in elk geval verkiezingen moet kunnen winnen. Dat was bedoeld als steun in de rug voor de linkse Wowereit, die in september voor de tweede keer is herkozen als burgemeester van Berlijn. Tegelijk was het een sneer naar de andere officieuze kandidaat-lijsttrekkers Gabriel, Steinbrück en Frank-Walter Steinmeier.

Verloren verkiezingen

Zij hebben alle drie verloren verkiezingen op hun palmares – Steinmeier als laatste SPD-kanselierskandidaat de vorige Bondsdagverkiezingen, die eindigde in de huidige rechts-conservatieve bondsregering van Merkel. Toch vormt Steinbrücks nederlaag van 2005 in Noordrijn-Westfalen de grootste smet op het SPD-blazoen. Hij verloor de deelstaat voor het eerst in bijna veertig jaar aan de CDU. Niemand had gedacht dat ‘NRW’ met de grote arbeiderssteden in het Ruhrgebied ooit in handen kon vallen van een rechtse regering. Steinbrück kreeg het voor elkaar.

Met de volgende Bondsdagverkiezingen nog zo ver weg spreekt niemand openlijk over zijn ambities als lijsttrekker. Dus ook Steinbrück niet. Officieel kiest de partij zijn lijsttrekker pas rond het begin van 2013. Maar de coalitie van CDU/CSU en FDP is vooral door de neerwaartse spiraal waarin de FDP zich bevindt wankel. Mocht de regering vallen, dan wordt de ‘K-Frage’ – de vraag wie kanselierskandidaat wordt – direct acuut. Voor dat geval staat Steinbrück al in de startblokken.