Duitslandweb logo Duitslandweb

Socioloog Ulrich Beck overleden
Beck was een van Duitslands belangrijkste denkers

Achtergrond - 3 januari 2015

De Duitse socioloog Ulrich Beck is op nieuwjaarsdag overleden. Hij behoort tot de meest geciteerde sociale denkers van deze tijd. In november kreeg Beck in Amsterdam de Otto von der Gablentzprijs voor zijn inzet voor Europa. Hij hield toen een vurig pleidooi voor een Europa voor de burgers. 

Socioloog Ulrich Beck overleden
© Rebke Klokke
Ulrich Beck in november in Amsterdam

Ulrich Beck (1944) was professor in de Sociologie aan de Ludwig Maximilian Universiteit in München (LMU). Sinds 2013 was hij als hoofdonderzoeker verbonden aan het project ‘Methodological Cosmopolitanism – In the laboratory of Climate Change’ van de European Research Council. Ook was hij gastdocent aan de London School of Economics en de Fondation Maison des Sciences de l'Homme in Parijs. Op nieuwjaarsdag overleed hij aan een hartinfarct.

Beck verwierf internationale faam met zijn boek over de risicomaatschappij. Toen hij in het najaar van 1986 zijn nieuwe werk ‘Risikogesellschaft – Auf dem Weg in eine andere Moderne’ publiceerde, had zich in de Sovjet-Unie net de kernramp van Tsjernobyl voltrokken. Waar veel mensen een dergelijke gebeurtenis zien als een anomalie – iets wat zich aan alle redelijkheid onttrekt – vertegenwoordigde die in het denkkader van Beck juist een van de kernwaarheden van de hedendaagse tijd: in de risicomaatschappij produceert de mensheid haar grootste existentiële bedreigingen zelf.

Het probleem is dat de grootte en aard van de risico’s niet te voorzien zijn, aldus Beck. Duitsland had midden jaren tachtig goede veiligheidsvoorzieningen voor de eigen kernreactoren, maar toen bleek het gevaar ineens uit de Sovjet-Unie te komen. Beck vroeg zich af hoe de maatschappij rationeel met risico’s kan omgaan die het voorstellingsvermogen ontstijgen. De kernramp in het Japanse Fukushima in 2011 toonde onlangs nog aan hoe groot deze uitdaging is. “Japan geldt als het best toegeruste en op veiligheid gerichte high-tech land van de wereld”, aldus Beck in een interview in de Süddeutsche Zeitung kort na de ramp. “De fictie dat je je in het Westen veilig kunt wanen, is weg.”

Vooraanstaand denker

‘Risikogesellschaft’ werd een bestseller in Duitsland en is in 35 talen vertaald. Beck bleef een belangrijke rol spelen in het publieke debat; door zijn theoretische werken en zijn engagement gold hij als vooraanstaand denker. 

De laatste jaren heeft Beck zich sterk gemaakt voor de politieke relevantie van Europa in de wereldpolitiek. In ‘Das Deutsche Europa’, dat in 2012 verscheen, paste Beck zijn theorieën over de risicosamenleving toe op de reactie van de EU op de kredietcrisis. 

Bijzonder kritisch was de Duitse socioloog op de Europapolitiek van Angela Merkel, die hij in een essay in Der Spiegel Merkiavelliaans noemde. Hij verweet haar politiek opportunisme en stelde dat ze haar eigen machtsbasis uitbreidt ten koste van het Europese project. “Hard neoliberalisme naar buiten toe, sociaal-democratisch getinte consensus naar binnen – zo luidt de succesformule waarmee Merkiavelli haar machtspositie en die van het Duitse Europa steeds verder heeft uitgebouwd.”

Europa

Dat Duitsland in Europa domineert, heeft het ongenoegen over de EU vergroot, aldus Beck in een interview in Die Zeit in juni 2014, kort na de Europese verkiezingen. “In de waarneming van de mensen zijn er Europeanen van verschillende klassen. We hebben de geprivilegieerden in de betalende landen, vooral in Duitsland, en we hebben tweederangs burgers in de landen waarmee het slecht gaat in het zuiden.”

Europa is voor veel burgers nog steeds een elite-project, zei Beck in Die Zeit. Maar in het toegenomen aantal eurosceptici in het Europees Parlement zag hij een kans voor de toekomst van de EU. Door hun aanwezigheid moeten Europese politici zich opnieuw verhouden tot de burgers. “Hoe lukt het ons ervoor te zorgen dat de enkeling begrijpt wat Europa voor hem betekent? En dat hij merkt dat zijn eigen positie verbetert door deelname aan het Europese proces: meer vrijheid, meer sociale zekerheid, meer merkbare democratie.”

In november ontving Beck in Amsterdam uit handen van oud-premier Wim Kok de Otto von der Gablentzprijs voor zijn inzet voor Europa. De Otto van der Gablentzprijs wordt elke twee jaar verleend aan een persoon die zich heeft ingezet voor Europa of voor het bevorderen van de betrekkingen tussen Duitsland en Nederland. Beck hield bij die bijeenkomst een pleidooi voor het Europa van de burger.

Reacties

Geen reacties aanwezig

Maximaal 500 tekens toegestaan

Lees meer:

Duitse regering ruziet over verbod verbrandingsmotor

Duitse regering ruziet over verbod verbrandingsmotor

De Duitse FDP trok tot verbijstering van Brussel de steun in aan het EU-verbod op de productie van diesel- en benzineauto's. Wat is er aan de hand?


Lees meer

Frans-Duitse vriendschap onder druk

Frans-Duitse vriendschap onder druk

De viering van 60 jaar vriendschap zondag was een gelegenheid om scherven te lijmen voor Frankrijk en Duitsland.


Lees meer

Scholz zet zich in voor toetreding Balkanlanden

Scholz zet zich in voor toetreding Balkanlanden

Scholz ziet na zijn bezoek aan de Balkan een 'nieuwe dynamiek' voor EU-toetreding van een aantal landen.


Lees meer

Gesprek: Duitsland en Nederland in Europa

Gesprek: Duitsland en Nederland in Europa

Europa-correspondent Caroline de Gruyter en DIA-directeur Ton Nijhuis leggen Nederland en Duitsland in de EU uit.


Lees meer


top
Op deze site worden cookies gebruikt, wilt u hiermee akkoord gaan?
Accepteer Weiger