Boeken

Al sinds dertig jaar kan de boekenkast worden gevuld met literatuur die de DDR verwerkt. Soms gaat het over hoe de ideologie diverse generaties raakt, zoals in de gelauwerde roman ‘In Zeiten des abnehmenden Lichts’ (2011) van Eugen Ruge, een andere keer gaat het over de moeizame hervinding van de eigen identiteit na de Duitse eenwording, zoals in de roman ‘Der Zimmerspringbrunnen’ (1995) van Jens Sparschuh. Met het jubileum van de eenwording voor de boeg verschenen twee romans die het lezen waard zijn.

Britta Böhler vindt 'De Dood in Venetië' van Thomas Mann een aanrader in tijden van ziekte en paniek. De roman werd vorig jaar nieuw vertaald uit het Duits door Hans Hom & Pé Hawinkels. Thomas Mann vond in Venetië een tweede thuis. Hij situeerde er zijn beroemde roman 'Der Tod in Venedig', die zich afspeelt in een Venetië dat in de ban is van de cholera.

In 1947 publiceerde de schrijver Victor Klemperer zijn boek 'LTI: Lingua Tertii Imperii'. De joodse filoloog schreef tijdens de Tweede Wereldoorlog in het geheim over de taal van het Derde Rijk, nadat hem vanwege zijn joodse afkomst zijn leerstoel aan de universiteit was ontnomen.

Een getalenteerde dichter bezoekt Friedrich Schiller om advies te krijgen. In de halfduistere kamer zit behalve Schiller ook een vreemdeling. Later verwijt de jonge dichter Friedrich Hölderlin zichzelf de beroemde schrijver Johann Wolfgang Goethe niet te hebben herkend. 

Winter, landschap en verlies; die ingrediënten maken de roman 'Kreupelhout' van Esther Kinsky tot een prachtig boek voor de kerstvakantie, stelt Britta Böhler. Vorig jaar won dit boek -Duitse titel 'Hain- de prijs van de Leipziger Buchmesse. 

Sport was ontzettend belangrijk in de DDR: daarmee kon het land zich op internationaal niveau laten gelden. Kinderen werden al jong gescout voor sporten die bij hun lichaamsbouw pasten. Sporters werden gedrild en getraind, maar dat was niet voldoende. Om de prestaties te verbeteren, kregen velen van hen vanaf midden jaren zeventig systematisch doping toegediend. In veel gevallen wisten de atleten en hun ouders er niks van. De gedupeerde sporters lijden tot de dag van vandaag aan de psychische en lichamelijk gevolgen. Voormalig sprintster Ines Geipel (1960) heeft aan den lijve ondervonden hoe de DDR met topsporters omging. Manon de Heus en Marijke van der Ploeg tekenden haar geschiedenis op in 'Statiegeld voor mijn moeder. Verhalen over het leven in de DDR'. 

De debuutroman 'Nichts, was uns passiert' van Bettina Wilpert (1989) heeft een thema dat heel goed aansluit bij de #MeToo-discussie: seksueel geweld tegen vrouwen. Er is inmiddels een theaterstuk van gemaakt én het boek is in het Nederlands vertaald. Meer dan terecht, vindt literatuurcolumniste Britta Böhler. Het verhaal verkent de grens tussen slechte seks en verkrachting. Böhler: "Het is geen makkelijk onderwerp, maar zeker belangrijk en in dit boek worden zoveel kanten van het verhaal belicht dat het aanzet tot verder denken."

‘Der nasse Fisch’, het eerste deel van een serie misdaadromans over Berlijn eind jaren twintig en begin jaren dertig, verscheen al elf jaar geleden. Sindsdien heeft rechercheur Gereon Rath zeven zaken opgelost, in evenzoveel boeken, en auteur Volker Kutscher schrijft rustig door. Het grote publiek kent de reeks vooral van de tv-serie ‘Berlin Babylon’, een bewerking van ‘Der nasse Fisch’ met groot budget en een sterrencast. 

Onze nieuwe literatuurcolumnist heeft een voorliefde voor poëzie en veel ervaring met literatuuronderwijs: Ewout van der Knaap, universitair hoofddocent Duitse letterkunde in Utrecht, gaat vanaf nu afwisselend met Britta Böhler over literatuur schrijven op Duitslandweb. Duitstalige literatuur is niet per se geworteld in de Duitse cultuur, laat hij zien. Neem Yoko Tawada...

Hoe kun je het rechts-radicalisme, de toenemende vreemdelingenhaat en het nationalisme in Duitsland verklaren? Die vraag probeerde de Duitse filosoof en socioloog Theodor W. Adorno in 1967 aan de universiteit van Wenen te beantwoorden. Nu zijn toespraak in boekvorm is uitgegeven, blijkt hoe verrassend actueel die ook nu nog is.