Artikelen

Zowel het nazi- als SED-bewind hebben geheerst in de Brandenburg. De Canadese promovendus en ‘Wahlbeobachter’ Frederick Peters bezochtde Oost-Duitse deelstaat die zondag zowel voor de Bondsdag als een nieuw deelstaatparlement kiest. “De trauma’s van het verleden zijn nog niet verwerkt.”

Vijf miljoen Duitsers hebben tot dusver stemadvies gekregen van de Wahl-O-Mat. Welke adviezen dat zijn, mag niemand weten. Dat kan de kiezers beïnvloeden, vinden de makers. Nederland doet daar minder moeilijk over.

De Duitse verkiezingscampagne is saaier dan ooit. Daar waren de Duitslandkenners het over eens tijdens een debat in Den Haag, vijf dagen voor de stembusgang. Maar de uitslag kan wél verrassen. Want als de opiniepeilers en experts gelijk krijgen, kunnen een paar omstreden extra zetels de doorslag gaan geven.

Duitsland maakt zich zorgen over de toekomst van de parlementaire democratie, zoveel is duidelijk. Dat vertelt verkiezingswaarnemer Krijn Thijs na een gesprek met socioloog Aiko Wagner en oud-Bondsdagvoorzitter Rita Süssmuth. “Partijen die elkaar bij voorbaat uitsluiten, zijn ondemocratisch bezig.”

Denktanks winnen in Duitsland aan invloed. Tot een ideeënrijkdom in de verkiezingsstrijd heeft dat nog niet geleid: de verkiezingen worden alom gehekeld als inhoudsloos. De ideeënindustrie bereikt de politiek vaak niet, constateert denktankdeskundige Martin Thunert.

"Het lijkt hier wel de parlementariërs tegen de ambtenaren", zegt Krijn Thijs, wetenschappelijk medewerker van het Duitsland Instituut Amsterdam (DIA). Hij is voor de Deutsche Akademische Austauschdienst (DAAD) waarnemer van de Duitse verkiezingen en bezocht met vijftien internationale promovendi de Bondsraad, de Duitse Eerste Kamer.

Buitenlandse politieke wetenschappers volgen de Bondsdagverkiezingen “al sinds mensenheugenis” als waarnemers, weet Heike Mock van de Deutsche Akademische Austauschdienst (DAAD). Dit jaar organiseert de DAAD voor het eerst ook een verkiezingsreis voor promovendi.

Kan de CDU nog verliezen, vraagt blogger Mofkont zich af. De jongste peilingen geven een bevestigend antwoord. Niet dat de SPD van lijsttrekker Frank-Walter Steinmeier de verkiezingen nog kan winnen, maar de trend laat zien dat de marge van kanselaresse Merkel steeds kleiner wordt.

Denktanks bepalen in Duitsland steeds nadrukkelijker de politieke agenda. Zij vergaren niet alleen kennis, maar bepalen ook mede het publieke debat en de vormgeving van het beleid. Er zijn door de overheid gefinancierde, particulier gefinancierde en aan partijen gerelateerde denktanks. Een overzicht van de belangrijkste Duitse ideeënmakers.

Twintig jaar na de val van de Muur en zestig jaar na de oprichting van de Bondsrepubliek tonen het Ketelhuis in Amsterdam en Filmhuis Lumen in Delft vier Duitse films over deze cruciale gebeurtenissen in de Duitse geschiedenis.