Erfgoed van een recalcitrant politica
Die Grünen-oprichter Petra Kelly

Na haar terugkeer naar Europa in de jaren zeventig – haar mastergraad haalde zij in Amsterdam – begon Kelly als administratief medewerkster bij de Europese Gemeenschap. Deze ervaringen nam zij mee in haar activisme voor de internationale anti-atoombeweging en de Duitse milieubeweging, waaruit uiteindelijk in 1980 de Grünen voortvloeiden.

Bij de Europese verkiezingen in 1979 won de voorloper van de huidige Grünen onder Kelly's lijsttrekkerschap drie procent van de stemmen, een goed resultaat voor een nieuwkomer. Drie jaar later werd Kelly partijvoorzitster en toen de Grünen in 1983 de kiesdrempel van vijf procent wisten te slechten, vertegenwoordigde zij de Grünen als afgevaardigde in de Bondsdag. Haar grote successen boekte ze met name als pleitbezorgster van de mensenrechten. Zo nam de Bondsdag in 1987 haar resolutie ter verbetering van de mensenrechten in Tibet aan, een unicum in de geschiedenis van het Duitse parlement: nog nooit eerder stemden alle Bondsdagleden zonder uitzondering vóór een resolutie..

Oude mannen

In die tijd onderhoudt Kelly – die overigens vaak relaties met veel oudere politici had, onder wie ook de Nederlandse EG-commissaris Sicco Mansholt – al een relatie met Gert Bastian (1923). De ex-generaal, die uit protest tegen de stationering van kruisraketten op Europees grondgebied uit het leger stapte, groeit samen met Kelly uit tot het gezicht van de vredesbeweging.

Kellys hoogtijdagen lagen in de tijd waarin zijzelf en de Grünen nog de directe spreekbuis vormden voor een bevolking die bang was voor de gevolgen van milieuvervuiling en wapenwedloop. Zij verwoordde een geluid waar de bestaande partijen geen oor voor hadden – zonder daarbij in populisme te vervallen. Liever acht procent kiezers die vóór afschaffing van het leger zijn, dan twintig procent die de NAVO van binnenuit willen hervormen, vatte de vredesactiviste en NAVO-critica Kelly haar houding in 1990 samen.

Met partijpolitiek heeft Petra Kelly daarentegen nooit veel kunnen beginnen. De Grünen, zo heeft zij altijd gepropageerd, moesten een 'anti-partijen-partij' zijn: moraal moest in Kelly's ogen vóór politieke macht komen. Haar eigen engagement beschouwt zij als directe reactie op de realiteit van menselijk leed: zelf beschrijft zij de lijdensweg van haar op tienjarige leeftijd aan kanker overleden zusje Grace als eerste impuls voor haar politiek activisme. Eén van haar eerste initiatieven was dan ook de oprichting van een stichting, die zich inzet voor het psychisch welzijn van jonge kankerpatiëntjes.

Machtswellust

Haar compromisloosheid brengt Kelly uiteindelijk in conflict met de partij. Zo stuit zij met haar kritiek op de handhaving van de basisdemocratie binnen de Grünen op onbegrip. Voor haar partijgenoten moet het ongerijmd geweest zijn dat zij hen enerzijds machtswellust verweet, maar anderzijds zelf niet bereid was om na twee jaar haar zetel te verlaten, zoals destijds gebruikelijk was bij de Grünen. In 1991 zou Kelly roemloos van het politieke toneel verdwijnen, nadat zij als kandidaat-partijvoorzitter op het partijcongres van Neumünster maar een klein gedeelte van de achterban voor zich had kunnen winnen.

Haar dood is ook vijftien jaar na dato nog altijd een mysterie. Volgens het politieonderzoek werd Kelly in de nacht van 1 oktober 1992 in haar slaap doodgeschoten door Bastian. Deze pleegde vervolgens zelfmoord. Hun lichamen bleven drie weken onontdekt in hun rijtjeshuis in Bonn liggen. Of de dood van Kelly moord was, of dat zij ervoor koos om samen met haar levensgezel te sterven, is nooit volledig opgehelderd. Een afscheidsbrief werd niet gevonden.

Carina de Jonge promoveert in München en schrijft regelmatig voor het Duitslandweb.