Grünen blinken uit in fletsheid
Opinie

(22 februari 2006) Bündnis 90/Die Grünen kondigt op haar partij-weblog aan "dit jaar op het politieke veld een goede wedstrijd te spelen." Maar momenteel moet de links-ecologische oppositiepartij oppassen om zichzelf niet buitenspel te plaatsen.

Niet alleen SPD en Linkspartei, zelfs de CDU gaat met klassieke groene thema's aan de haal. En terwijl de FDP zichzelf als 'burgerrechtenpartij' in de kijker speelt, komen Die Grünen niet meer aan de bal. Na zeven jaar in de regering en het vertrek van Joschka Fischer uit de politieke schijnwerpers heeft de partij nieuwe onderwerpen nodig - en vooral ook nieuwe gezichten.

Er is ook goed nieuws. In de peilingen doen Die Grünen het niet slecht. Als er nu verkiezingen zouden plaatsvinden, zouden zij 8 procent van de stemmen in de wacht slepen, evenveel als de liberale FDP. Vergeleken bij de cijfers van januari heeft de voormalig protestpartij deze maand 1 procent gewonnen ten opzichte van haar directe concurrent, de Linkspartei.

Tegenstem

Maar bij het succes van een oppositiepartij hoort méér dan alleen stuivertje-wisselen in de peilingen. Zolang er immers nog geen verkiezingen voor de deur staan, moet zij gewoon haar dagelijks werk doen: een alternatief bieden voor het beleid van de regerende partijen. En daar schort het bij Die Grünen momenteel aan. De partij slaagt er maar niet in met duidelijke standpunten naar buiten te treden. De groene oppositie komt niet verder dan een verzameling losse statements.

Het pleidooi voor alternatieve energiepolitiek is hun belangrijkste speerpunt. Maar dat blijkt niet voldoende als basis voor een effectieve oppositie. En wat andere traditionele groene onderwerpen aangaat - sociale zekerheid, gezinsbeleid en de dialoog tussen oosterse en westerse culturen - lijkt de partij haar eigen stem kwijt. Uit de mond van de partijvertegenwoordigers komen op dit moment meer gemeenplaatsen dan originele standpunten.

Pavlov-reflex

Zo verkondigde vice-fractievoorzitter Hans-Christian Ströbele in de ARD-talkshow van Sabine Christiansen begin deze maand zijn overtuiging dat Amerika staat te popelen om een nucleaire oorlog tegen Iran te beginnen. Dat klinkt meer als een anti-amerikaanse Pavlov-reflex dan als een doordachte reactie op de actualiteit. Daarbij vergeleken waren de uitingen van Ströbeles discussiepartner Friedbert Pflüger, staatssecretaris van Defensie en CDU-kandidaat voor het burgemeesterschap van Berlijn, stukken genuanceerder. Weliswaar veroordeelde Pflüger de gewelddadige anti-westerse acties in islamitische landen, maar tegelijkertijd riep hij het Westen op om niet alle moslims over één kam te scheren. Verder eiste hij een constructief debat met de Duitse moslimgemeenschap.

Met dit standpunt staat de vertegenwoordiger van de progressieve CDU-vleugel helemaal niet zo ver van de traditionele groene positie in het binnenlandse integratiedebat. Geen wonder dus, dat de media zowel voor de Baden-Württembergse deelstaatverkiezingen eind deze maand als voor de Berlijnse in september over een zwart-groene coalitie speculeren.

Kleurloos

Het valt ook niet mee, oppositie voeren tegen een grote coalitie. Altijd dreigt het gevaar dat de tegenstander het hele speelveld bezet. In het geval van Die Grünen lijkt juist dat gebeurd te zijn. Terwijl CDU en SPD het gezinsbeleid hoog op de agenda zetten, profileert op het sociale vlak de Linkspartei zichzelf ten koste van Die Grünen. Maar de aanzuigende werking van de grote coalitie is slechts een halve verklaring voor de kleurloosheid van Die Grünen.

Want intussen slaagt de liberale FDP er wél in zich te profileren. Het door de grootste oppositiepartij bij het federale constitutionele hof aangespannen proces tegen de luchtveiligheidswet van 2004 vormt een teken van herbezinning op traditionele liberale waarden. Met haar geslaagd protest tegen de wet - die toestaat dat de minister van Defensie in noodgevallen een gekaapt passagiersvliegtuig uit de lucht laat schieten - heeft de FDP volgens commentatoren haar status als partij van de burgerrechten heroverd.

Versleten

Het is dus ook in tijden van grote coalities mogelijk om een duidelijk eigen standpunt in te nemen. Maar Die Grünen kost het de grootste moeite. Zij hebben - anders dan FDP en Linkspartei - net zeven jaar in de regering achter de rug. Weliswaar heeft de partij die tijd veel van haar idealen verwezenlijkt, maar de groenen hebben bijna evenveel compromissen moeten sluiten - met name wat sociaal beleid betreft. Ook al is de verkiezingsnederlaag van de rood-groene coalitie niet aan Die Grünen te wijten, toch klinkt elk groen voorstel zo kort na het eind van hun regeerperiode een beetje versleten. Anders dan vóór 1998 hebben Die Grünen onder Schröder de kans gehad om te tonen wat ze kunnen - met wisselend succes.

Reservebank

Een ander probleem is de leegte die de vertrokken Joschka Fischer heeft achtergelaten. Sinds de charismatische ster van de groenen zijn partijfuncties heeft neergelegd en regulier parlementslid is geworden, mist de groene partijleiding een herkenbaar gezicht. Partijvoorzitters Claudia Roth en Reinhard Bütikofer lijken Fischer in dat opzicht net zo min te kunnen vervangen als de fractievoorzitters Renate Künast en Fritz Kühn. Op het door de onderzoeksgroep Wahlen maandelijks opgestelde lijstje van de tien invloedrijkste Duitse politici komt in elk geval geen Grüne meer voor. De FDP heeft altijd nog Westerwelle, ook al eindigt deze qua populariteit bijna onderaan.

Het gezicht van Die Grünen na de verkiezingen is niet alleen onopvallend, het is bovendien ook wel héél erg vertrouwd. Waar blijven eigenlijk de jonge groene talenten? De Grünen hebben van oudsher een jeugdige achterban. Aan de samenstelling van de Bondsdagsfractie is dat nog wel te zien. Maar de partijleiding - het visitekaartje van de partij - bestaat grotendeels uit bekende gezichten. Misschien zouden de groene standpunten uit de mond van iemand die niet net zeven jaar geregeerd heeft, een stuk frisser klinken.

Kortom, als Die Grünen dit jaar nog een goede wedstrijd willen spelen, dan moeten zij hun tactiek grondig heroverwegen, hun spelers anders positioneren en bovenal een paar fitte nieuwe teamleden van de reservebank halen.

Carina de Jonge promoveert in München en schrijft regelmatig voor het Duitslandweb.