Kent Kosslick z'n eigen selectie wel?
Fraaie Duitse films op de Berlinale

Door Annemieke Hendriks

Dat bleek al in Saarbrücken, waar 'Muxmäuschenstill' op het Max Ophüls-festival, daags voor de Berlinale, al de prijs voor de beste film en nog drie prijzen verwierf. Op de Duitse televisie was te zien hoe hoofdrolspeler Jan Henrik Stahlberg, tevens de scenarioschrijver van de film, na de Saarlandse voorstelling in zijn rol van Mux de bezoekers een microfoon onder de neus hield. Wat vonden ze van 'Muxmäuschenstill'? Menigeen was de rake satirische les van de film alweer vergeten en antwoordde dat het inderdaad afgelopen moest zijn met alle wangedrag op straat. Waarop Mux/Stahlberg vroeg of een partij als die van Jörg Haider zou helpen. Dat vonden de betreffende kijkers wel wat kras, maar niettemin…

Ook de film 'Unterwegs' verwierf kort voor vertoning op de Berlinale elders al een prijs: een Tiger Award op het Rotterdamse filmfestival. Die bekroning was een verrassing, want er werden in de Tiger Competitie voor jonge filmmakers veel betere films vertoond. Regisseur Jan Krüger laat zijn jonge Duitse en Poolse hoofdrolspelers weliswaar in vervreemdende, soms onheilspellende beelden door Brandenburg en Polen dolen - waarmee hij de angst voor het vreemde en de vreemdeling fraai benadrukt. Maar aan de psychologie van de personages is geen touw vast te knopen, waardoor ook de kijker dolende blijft.

De andere Duitse roadmovie op de Berlinale, 'Mitfahrer', lijdt niet aan dit euvel. Deze prettig uit de hand gelopen eindexamenfilm van Nicolai Albrecht laat de biografieën van acht reizigers, de meeste Duits, voor een paar uur gelijk op gaan. Ze verplaatsen zich met drie auto's door de Bondsrepubliek. Deze parallelverhalen draaien alle om de vraag wie onderweg wat van zichzelf prijsgeeft. Na anderhalf uur heeft de kijker meegelift met acht boeiende karakters en blijken auto's en autowegen een veel groter beeldend vermogen te hebben dan mogelijk leek (met dank aan de jeugdige cameraman Ngo The Chau).

Ook een aantal nieuwe Duitse documentaires op de Berlinale blinkt uit in karakter- en sfeertekening. Dat geldt voor 'Die Spielwütigen' van Andreas Veiel, eervol geselecteerd voor het Panorama-programma. Zoals hij in 'Black Box BRD' erfgenamen en slachtoffers van de RAF portretteerde, volgt hij nu een aantal toneelspelers in wording op de Ernst Busch-toneelschool in Berlijn. Dit thema lijkt afgekloven, maar in Veiels handen wordt het een fascinerende studie van voortschrijdende lichaamsbeheersing en dito inzicht.

Ook documentaires die het verleden oprakelen, moeten hun dramatische kracht uit het heden zien te halen om geen dode verzameling archiefmateriaal te worden. Twee geslaagde voorbeelden op de Berlinale zijn 'Grenze' en 'Dieses Jahr in Czernowitz'. In de eerste film onderzoekt Holger Jancke de herinneringen en emoties van vijf mannen, die na twintig jaar terugkeren op Tatort Westgrenze, waar ze als jonge DDR-burgers willoos bij de bewaking werden ingezet en aldus tot potentiële moordenaars gemaakt. Regisseur Jancke was een van hen. In de andere film volgt de onvolprezen chroniqueur van Midden-Europa, Volker Koepp, (oud-)bewoners van Czernowitz en hun nazaten. De bewogen geschiedenis van het nu Oekraïense Tsjernivtsi, een ooit bloeiende multiculturele en vooral ook joodse stad in het Oostenrijks-Hongaarse rijk, wordt voelbaar in de tijdelijke terugkeer van een Roemeens schrijver, de Amerikaanse acteur Harvey Keitel, een Duitse cellist en twee Weense zussen. Ze worden er geconfronteerd met huidige bewoners, die meer op hen lijken dan verwacht. 'Dieses Jahr in Czernowitz' brengt de Boekovina, die verre uithoek van Europa, haast vertrouwd dichtbij.

Annemieke Hendriks is freelance journaliste in Berlijn. Momenteel werkt ze aan een boek over de Duits-Poolse verhoudingen.