Tussen Kongo en Kabul
Duitse betrokkenheid bij VN-vredesoperaties

De rood-groene regering toonde zich de afgelopen dagen vastberaden in haar verweer tegen de vraagtekens die de christen-democraten bij haar voornemens plaatsten. De verdedigingsexpert van Die Grünen, Winfried Nachtwei, zag in de gebeurtenissen van afgelopen zaterdag juist aanleiding voor een grotere betrokkenheid van Duitse soldaten bij de situatie in Afghanistan: "De internationale gemeenschap mag niet toegeven aan degenen die de aanslag hebben gepleegd". Minister van Defensie Peter Struck (SPD) wees bovendien verwijten van de CDU/CSU van de hand, als zouden de getroffen soldaten zich op het moment van de aanslag ten onrechte in een bus in plaats van in een pantserwagen hebben verplaatst. "Ik kan niet erkennen, dat we nalatig hebben gehandeld", aldus Struck. De oppositiepartij FDP steunt de bondsregering in haar voornemen om het ISAF-mandaat, indien mogelijk, uit te breiden.

Risikobewußtsein
Het debat over de risico's die onlosmakelijk zijn verbonden met internationale vredesoperaties, laaide op, kort nadat Duitsland had toegezegd de kersverse VN-missie in Kongo te steunen. Nadat de vijftien lidstaten van de Europese Unie op woensdag 4 juni in een vlaag van eensgezindheid hadden besloten om op basis van het VN-mandaat van 30 mei een Europese vredesmacht naar het Afrikaanse land te sturen, zegde Duitsland bij monde van minister van Buitenlandse zaken Joschka Fischer materiële steun toe. Slechts drie dagen later kwamen de vier Duitse soldaten in Afghanistan om het leven. Bovendien werden verleden week donderdag twee Duitse VN-waarnemers in Georgië gegijzeld, om op dinsdag weer te worden vrijgelaten. Ondanks deze samenloop van omstandigheden, die het Risikobewußtsein in Berlijn in korte tijd sterk deden groeien, hadden de gebeurtenissen in Kabul en Georgië nauwelijks invloed op de politieke bereidheid de missie in Kongo te steunen. Dat heeft natuurlijk alles te maken met de aard van deze missie: in tegenstelling tot in Afghanistan levert Duitsland in Kongo namelijk geen manschappen aan de eigenlijke vredesmacht. De Bondsrepubliek beperkt zich tot de levering van transportvliegtuigen en de stationering van officieren in het hoofdkwartier van de missie in Parijs. Dit moet weliswaar nog formeel worden besloten door de Bondsdag, maar alle fracties waren het hierover eens voordat de aanslag van afgelopen zaterdag plaatsvond. 'Kabul' heeft ondanks alles tamelijk weinig van doen met 'Kongo'.

Minister van Defensie Struck legitimeerde het Duitse besluit om enkel materiële steun te leveren, door te wijzen op een gebrek aan capaciteit van de Bundeswehr. Dit gebrek zou het gevolg zijn van de inzet van Duitse troepen in andere brandhaarden, zoals Macedonië, Kosovo en Kenia en uiteraard Kabul. Bovendien zou het Duitse leger nauwelijks geschikt zijn voor het oplossen van de problemen die zich momenteel in Kongo voordoen. Struck vroeg zich af of het verantwoord was om Duitse dienstplichtigen in te zetten in een land dat grenst aan anarchie, waar gedrogeerde kindsoldaten de dienst uitmaken en waar melding wordt gemaakt van kannibalisme. Er gaat een zekere 'ironie' schuil in dit argument, wanneer het wordt vergeleken met de gebeurtenissen in Afghanistan: het doembeeld dat Duitsland ervan heeft weerhouden soldaten naar Kongo te sturen eigen troepen die het slachtoffer worden van de chaos in een instabiele regio voltrok zich afgelopen zaterdag in Kabul.

Amerika en de EU
Een vergelijking van de Duitse deelname aan de missies in Kongo en Afghanistan levert nog een ander interessant beeld op ongeacht het verschil in kwalitatieve betrokkenheid van Duitsland bij beide missies. Het feit dat de bondsregering ondanks de gebeurtenissen van afgelopen zaterdag niet is teruggekomen van haar voornemen om, zo mogelijk, het mandaat in Afghanistan uit te breiden, kan worden uitgelegd als een signaal van goede wil richting de Verenigde Staten. Het waren namelijk de VS die Duitsland hebben verzocht troepen buiten Kabul te stationeren, zodat de VS hun eigen soldaten in de regio deels kunnen terugtrekken. Deze ontwikkeling sluit goed aan op de voorzichtige toenadering tussen Washington en Berlijn na de oorlog in Irak.

Van een geheel andere aard is de Duitse steun aan de missie in Kongo. Deze missie kan namelijk met enige goede wil worden uitgelegd als een uitdaging aan het adres van Amerika. In Kongo komt voor de eerste maal in de geschiedenis een vredesmacht van de EU buiten Europa in actie, zonder dat zij ondersteuning geniet van de NAVO (lees: de VS) of een andere organisatie. De vijftien lidstaten konden natuurlijk ook niet anders, na alle kritiek op het solistische optreden van de VS inzake Irak. 'Europa' moest eenvoudigweg laten zien dat het haar ernst was met een zelfstandig buitenlands- en defensiebeleid, als alternatief voor de Amerikaanse suprematie. Dat gold met name voor Duitsland, de grootste criticus van het optreden van de VS inzake Irak en een onmisbare schakel bij het formeren van een Europees antwoord op de Amerikaanse Überlegenheit.

Mark Schenkel is student Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en schrijft regelmatig artikelen voor het Duitslandweb. Momenteel studeert hij aan deHumboldt Universitätin Berlijn.

Frankfurter Allgemeine Zeitung
Kabinett beschließt Kongo-Einsatz 

Der Spiegel
Struck stellt 350 Soldaten für den Kongo bereit

Die Zeit
Kongoeinsatz der Bundeswehr

Süddeutsche Zeitung
Kongo-Einsatz in Uganda

Zie ook Thema
Duitsland en Amerika