Beeldige kiekjes van een DDR-fanaat
‘Fascinatie DDR’ van Friso de Zeeuw   

In ‘Fascinatie DDR’ probeert auteur Friso de Zeeuw, in het dagelijks leven hoogleraar aan de TU Delft en directeur bij projectontwikkelaar Rabo Bouwfonds, de vaak miskende “veelkeurigheid” van de DDR vast te leggen. En het moet gezegd worden: De Zeeuw schreef het meest kleurrijke boek over de DDR dat je je kunt indenken.

De auteur is naast projectontwikkelaar de uitbater van het DDR-museum in Monnickendam, een bron waar hij voor zijn boek rijkelijk uit put.

Schaarse naaktfoto 

Van de kaft tot de laatste pagina is De Zeeuws werk een lust voor het oog. Op fijn glimmend papier trekt de geschiedenis van de DDR aan de lezer voorbij, een strak vormgegeven catalogus van haarscherpe kleurenfoto’s.

We zien sterke man Walter Ulbricht (1893-1973) in kleur tevreden in een boek bladeren, een schaarse naaktfoto uit de DDR en een reeks alledaagse gebruiksvoorwerpen, van eierdopjes tot goudomrande koffiekoppen uit het prestigieuze Palast der Republik.

Sympathiek is het vakantiekiekje van een besnorde Oost-Duitser die bij stralend weer op het dak van zijn Trabant met een voetbal stuitert, gezeten onder de speciaal voor het autootje ontwikkelde daktent. DDR-romantiek op zijn best.

Oost-Duits design

In ruim twintig steekwoorden en twaalf interviews springt het boek door de geschiedenis van de DDR heen, als een kikker in een vijver die van lelieblad naar lelieblad wipt.  

Zo laat De Zeeuw Cox Habbema aan het woord, de Nederlandse theatermaakster die lang in Oost-Duitsland werkte, Hartmut Haenchen, de Oost-Duitse dirigent van het Nederlands Philharmonisch Orkest, en Stasigevangenen Xin-Hu Kuo en Bert Beugel. Daarnaast heeft hij aandacht voor uiteenlopende onderwerpen als televisie in de DDR, Oost-Duits design en de val van de Muur.

De interviews in het tweede deel van het boek geven een betere inkijk in het leven in de DDR, al is de kwaliteit van de vraaggesprekken wisselend. Een houterige schrijfstijl en een incidentele drukfout doen afbreuk aan verhalen die op zich fascinerend zijn, zoals het dubbele relaas van de Nederlands-Duitse Chinees Xing-Hu Kuo en de Amsterdamse kok Bertus Beugel.

De twee waren jarenlang celmaten in de beruchte Stasi-gevangenis Bautzen, vastgezet omdat ze Oost-Duitsers naar het Westen smokkelden. Dankzij De Zeeuws DDR-museum vonden zij elkaar dertig jaar later weer terug, een gebeurtenis die in de Nederlandse media veel aandacht kreeg.

Beter naar het museum

Ondanks De Zeeuws fascinatie voor de ‘gewone DDR-burger’, komt deze er in ‘Fascinatie DDR’ nogal bekaaid vanaf. Aan het woord zijn vrijwel uitsluitend Nederlanders die iets met Oost-Duitsland te maken hadden, of Oost-Duitsers met een Nederlandse connectie. Welbeschouwd een zeldzame categorie mensen.

Meer dan een verrijking van ons beeld van de DDR, wordt het land in ‘Fascinatie DDR’ gereduceerd tot een oppervlakkige verzameling mooie ansichtkaarten. Dit is de stevige prijs van dertig euro niet waard.

Voor een goed begrip van het voormalige Oost-Duitsland kan de Nederlandse lezer beter Willem Melchings ‘Van het socialisme, de dingen die voorbij gaan’ (Bert Bakker 2004) ter hand nemen, een boek waar De Zeeuw regelmatig naar verwijst. Of naar het DDR-museum gaan om alle plaatjes in het boek in het echt te zien.

‘Fascinatie DDR’ ligt sinds deze week in de boekhandel. Op 18 december is de boekpresentatie in het Goethe Instituut Amsterdam. 

Friso de Zeeuw, ‘Fascinatie DDR’
Malherbe en Partner 2007, €29,90
ISBN 978 90 75717 70 9

Bas de Rue is redacteur van het Duitslandweb.