Verblijven onder barbaren
De oorlogsbrieven van Böll verschenen onlangs op cd
Boeken - 24 februari 2004
Zestien jaar na de dood van Heinrich Böll is nu het luisterboek 'Briefe aus dem Krieg' verschenen. Het bevat een selectie van de brieven, die Böll geschreven heeft tijdens zijn militaire dienst van 1939 tot aan het einde van de Tweede Wereldoorlog in 1945. Hij richt deze brieven aan zijn familie, vooral aan zijn vrouw Annemarie. Een vroeg werk van één van de grootste schrijvers van het naoorlogse Duitsland.
Het is jammer dat Böll in de beschrijving van de diepgravende omwentelingen van die tijd aan de oppervlakte blijft. Dat de luisteraar nauwelijks een indruk krijgt van de ware verschrikkingen en gruwelijkheden aan het front, stelt de historicus misschien teleur. Böll draagt er in zijn brieven altijd zorg voor zijn moeder en vooral zijn vrouw niet teveel te verontrusten. In de keuze van details is hij voorzichtig en in de beschrijving van de omstandigheden zo nu en dan zeer eufemistisch.
Niettemin vormen de hier beschreven ervaringen de basis voor zijn latere literaire werk. Böll spreekt in zijn brieven over zijn opdracht, "niet te vergeten, wat er aan mensonwaardige dingen gebeurt en tegen Gods wil gezegd en gedaan wordt." In zijn eerste roman van 1951 'Wo warst du Adam?' vinden Bölls ervaringen voor de eerste keer hun neerslag in een grotere en verdichte vorm. Hier manifesteren zich duidelijk de autobiografische elementen van een mens, zoals men hem door deze oorlogsbrieven leert kennen, bijvoorbeeld in de figuur van soldaat Feinhals. Een man, die de oorlog haat en om het leed van de slachtoffers rouwt, maar niet over de oorzaken en aanstichters van de oorlog nadenkt. Ook Bölls consequente antimilitaristische instelling en de sterke politisering van zijn werk zijn een uitvloeisel van de weergegeven ervaringen. Met name hierin schuilt de literaire waarde van zijn oorlogsbrieven, die van 1500 bladzijden tot 422 minuten op 6 cd's teruggebracht zijn. De melancholische en gevoelige toon in de stem van voorlezer Philipp Schepmanns is treffend gekozen en doet zeer authentiek aan. Het is echter jammer dat in de keuze van de brieven een periode ontbreekt van enkele maanden. De brieven die geschreven zijn aan het einde van de oorlog, kort voor het moment dat het Duitse leger definitief valt, zijn niet opgenomen in de selectie.
Uit het Duits vertaald door Andries Kok
Tobias Temming studeert Duitse Taal- en Letterkunde, Geschiedenis en Politicologie in Marburg. Hij schrijft recencies voor onder meerwww.literaturkritik.deen het literaire tijdschriftListen.
- Heinrich Böll: Briefe aus dem Krieg 1939-1945
Der HörVerlag: 6 CD, 422 Minuten: euro 32,00
ISBN 3 895 84969 3
- Heinrich Böll: Briefe aus dem Krieg 1939-1945
Kiepenheuer & Witsch: 1652 pagina's (2 delen): euro 50,11
ISBN 3 462 03022 1
Reacties
Geen reacties aanwezig