Duitse politici distantiëren zich graag van Wilders
Prof. dr. Ruud Koopmans over integratie in Nederland en Duitsland

De problemen in Nederland en Duitsland zijn volgens Koopmans vergelijkbaar. Onder immigranten is sprake van gettovorming, hoge werkloosheid en gebrek aan scholing. Verschillen zijn er ook. “In Duitsland is het probleem van de gettovorming kleiner dan in Nederland. Dat komt vooral door stedenbouwkundige aspecten. In Nederland is de woningmarkt veel slechter toegankelijk dan in Duitsland. De gewilde Nederlandse stadscentra zijn vooral wit en contrasteren bij de kansarme, gekleurde buitenwijken”, aldus Koopmans. In Duitsland zijn de wijken meer gemengd. Als voorbeeld noemt hij het Berlijnse Kreuzberg. Dat wordt gezien als een multicultureel succesverhaal.

Integratiebeleid

“Nederland doet het beter in de scholing van mensen van buitenlandse afkomst dan Duitsland”, zegt Koopmans. “Dat komt omdat daarvoor in Nederland, anders dan in Duitsland, decennialang een actief beleid is gevoerd.” De scholing heeft volgens Koopmans overigens niet tot positieve resultaten op de arbeidsmarkt geleid. Dat is typerend voor het multiculturele integratiebeleid waar Nederland lange tijd om werd geroemd, blijkt uit zijn onderzoek.

De Nederlander Ruud Koopmans is onderzoeksdirecteur aan het Wissenschaftszentrum für Sozialforschung (WZB) in Berlijn. Hij heeft veel gepubliceerd over het integratiebeleid in Nederland en Duitsland. In een van zijn onderzoeken vergeleek hij het Nederlandse integratiebeleid met dat van zeven andere Europese landen. Hieruit bleek dat dit beleid, dat migranten gelijke rechten geeft zonder daar voorwaarden aan te verbinden, niet leidt tot positieve resultaten voor de integratie van immigranten. “In de jaren negentig roemde Duitsland het multiculturele beleid in Nederland, maar in werkelijkheid was Duitsland toen veel verder met integratie”, zegt Koopmans.

Tolerant landje

“De rol van Nederland is vooral symbolisch”, zegt Koopmans. Tot ongeveer 15 jaar geleden beschouwden Duitsers Nederland als toonbeeld voor een geslaagde multiculturele samenleving. Linkse politici gebruikten het Nederlandse integratiebeleid toen als symbool voor hun eigen ideaal: ‘multikulti’ in Duitsland. De rappe opkomst van Pim Fortuyn en zijn enorme populariteit deed dit imago van Nederland afbrokkelen. De moord op Theo van Gogh was het definitieve keerpunt in de Duitse beeldvorming over Nederland als multicultureel succesverhaal. Sindsdien gebruiken Duitse conservatieve politici het tolerante Nederlandse integratiebeleid als symbool voor het mislukken van de multiculturele samenleving.

De laatste tijd lijken de Duitse politiek en media het Nederlandse integratiedebat en vooral de rol van Geert Wilders met verontwaardiging te volgen. Kranten analyseren wat er toch met dat tolerante landje aan de hand is en bondskanselier Merkel uitte haar zorg over het aantreden van kabinet Rutte met de PVV als gedoogpartner.

 Die verontwaardiging is volgens Koopmans niet terecht. Duitsland heeft een restrictiever beleid dan Nederland, stelt hij. De Duitse nationaliteit is veel moeilijker te verkrijgen dan de Nederlandse. Daarnaast hebben meerdere Duitse deelstaten een verbod op het dragen van hoofddoekjes in openbare functies ingevoerd en staat de joods-christelijke traditie als fundament van de nationale cultuur opgenomen in de grondwet van de deelstaten Baden-Württemberg en Beieren.

Invloed op debat, niet op beleid

“Als het gaat om concrete beleidsvorming, kan er nauwelijks worden gesproken van een Nederlandse invloed.” Ook toen Duitsers Nederland nog beschouwden als een multicultureel succesverhaal, gingen ze nooit zo ver om het multiculturele integratiebeleid over te nemen.

In het publieke debat speelt Nederland wel een rol. Voordat Geert Wilders het boegbeeld werd van het Nederlandse integratiedebat waren anderen hem voor geweest. Ayaan Hirsi Ali, Pim Fortuyn en Paul Scheffer zetten onder meer hun stempel op het Nederlandse integratiedebat en vielen ook in Duitsland op. Over Theo van Gogh schrijft het Duitse voorlichtingscentrum Bundeszentrale für Politische Bildung bijvoorbeeld: ‘Een van de oorzaken voor het uitbreken van een nieuw integratiedebat (in Duitsland, red.) is onder meer de moord op de islamkritische Nederlandse regisseur Theo van Gogh […]’.

Koopmans stelt dat ook Geert Wilders geen echte invloed heeft, maar slechts een symbolische rol heeft in het Duitse debat. “Geert Wilders dient interne politieke belangen”. Wilders maakt het voor Duitse conservatieve politici makkelijk om zich kritisch uit te laten over integratie, immigratie en de islam. Zo lang ze volhouden niet achter Wilders te staan bevinden zij zich schijnbaar nog aan de ‘goede’ kant.

Overigens brengt Wilders zaterdag een bezoek aan Berlijn, waar over ruim twee weken deelstaatverkiezingen worden gehouden. Hij spreekt daar voor de Freiheitspartei van de ex-CDU'er René Stadtkewitz. Wie de toespraak wil bijwonen moest 100 euro entree betalen, maar nu de zaal vijf dagen voor zijn komst nog half leeg is, gaan zijn kaartjes in de uitverkoop.