Constitutioneel Hof: Opkoopprogramma ECB deels ongrondwettelijk

De hoogste Duitse rechtbank stelt dat de ECB z'n bevoegdheden, vastgelegd in Europese verdragen, te buiten gaat met het opkoopprogramma PSPP (Public Sector Purchase Programme). Met dit programma koopt de ECB sinds 2015 staatsobligaties op, onder meer om geld in de markten te pompen en de inflatie te beïnvloeden. Daarmee bedrijft de ECB volgens de rechters niet alleen geldpolitiek maar ook economische politiek. Dat is volgens de Europese verdragen verboden, aldus het Hof.

De bondsregering en de Bondsdag hebben zich niet tegen het ECB-beleid teweer gesteld. Dat waren ze wel verplicht te doen en dus hebben ze Duitse grondrechten geschonden, aldus de rechters. Ze stelden echter geen verboden staatsfinanciering vast. 

De ECB probeerde met het PSPP de euro te stabiliseren na de financciële crisis. Tussen mei 2015 en eind 2018 is rond de 2,1 biljoen euro in staatsaandelen en andere waardepapieren geïnvesteerd.

De ECB heeft nu drie maanden de tijd om op het oordeel te reageren. Kan ze niet aantonen dat het beleid toch rechtmatig is, dan zou de Duitse Bundesbank niet meer mogen meedoen aan het ECB-opkoopprogramma. Dat kan grote gevolgen hebben: de Bundesbank is met 26 procent de grootste aandeelhouder van de ECB. Mogelijk is ook dat deelname van de Bundesbank aan zulke programma's voortaan aan concrete voorwaarden wordt verbonden.

De ECB heeft na het oordeel laten weten dat ze aan het opkoopprogramma vasthoudt. Bundesbank-president Weidmann, lid van het ECB-bestuur, zei dat het Constitutioneel Hof met haar oordeel duidelijk heeft aangegeven hoe met het opkoopprogramma "voldoende afstand kan worden gehouden van monetaire staatsfinanciering". De bondsregering wil het oordeel goed bestuderen, aldus kanselier Merkel. 

Om de economische gevolgen van de corona-crisis op te vangen, heeft de ECB haar opkoopprogramma's verder uitgebreid. Maar het oordeel van het Hof heeft geen betrekking op nu lopende programma's als PEPP en zal daar naar verwachting ook geen effect op hebben, liet het Hof weten.  

De zaak loopt al sinds 2015. Twee keer vroeg het Bundesverfassungsgericht een oordeel aan het Europees Hof. Dat bepaalde dat het ECB-beleid wel rechtmatig was, de laatste keer in december 2018. Met hun oordeel van vandaag gaan de Duitse rechters daar alsnog tegenin. Lees meer bij Tagesschau, Deutschlandfunk en bij het Bundesverfassungsgericht

Vooral economen vinden dat met deze uitspraak een bom is gelegd onder de stabiliteit van de eurozone, zei Hanco Jürgens van het Duitsland Instituut dinsdagavond bij Bureau Buitenland op NPO Radio 1. "Maar je zult zien dat alle partijen nu bewegingen gaan maken om er voor te zorgen dat het over drie maanden gewoon verder gaat." Het Constitutioneel Hof wil volgens Jürgens ook meewerken aan oplossingen voor Europese problemen, maar dan wel binnen de lijn van de verdragen. Luister de uitzending terug