Duits-Nederlandse Nacht stuurt oorlog met pensioen
Sven Ratzke entertaint en verzoent op 5 mei in Amsterdam

Nederlands relatie met Duitsland kent vele tegenspraken en absurditeiten. Dat was tien jaar na het einde van de bezetting al zo. Een Duitse diplomaat typeerde de Nederlanders toen als ‘boeren, die net zo langzaam vergeten als ze denken’. Ze vergaten inderdaad niet – hoe kon het ook. Maar tezelfdertijd werd het Nationale Monument op de Dam ingewijd. En dat symbool van oorlogsleed was met hulp van een Duitse onderneming gebouwd. De praktijk was de (anti-Duitse) principes ver vooruit – typisch Hollands.

Nederland hing liever niet aan de grote klok hoe intens de samenwerking met de Bondsrepubliek halverwege de jaren vijftig al was. Wie wist er nu dat zelfs ‘ons’ succeslied Tulpen uit Amsterdam, dat in 1956 het levenslicht zag, origineel Duits is?

Sexappeal

Juist dit soort absurditeiten, waarmee de naoorlogse Duits-Nederlandse werkelijkheid vol zit, smeken om een behandeling à la Sven Ratzke. Als ‘bastaard van het grensgebied’ kent Ratzke de Duits-Nederlandse taboes en ongemakken, en hij durft er ook mee te spelen. Precies 65 jaar na de bevrijding heeft hij, na vele Duitse Nachten, nu een Duits-Nederlandse Nacht georganiseerd. De oorlog mag met pensioen!

‘Deutsche haben zu viel Sexappeal’, zong Ratzke op 20 april in Berlijn. Uitgerekend op ‘Führergeburtstag’ , de verjaardag van Adolf Hitler, ging in de Duitse hoofdstad zijn nieuwe show dEBUT in première. Enkele van Ratzkes gasten op 5 mei a.s. in Amsterdam waren naar zijn première in Berlijn gekomen: diva Romy Haag, cabaretier Pigor en bandleider Konrad Koselleck. Bij de nazit legden ze desgevraagd uit wat ‘5 mei’ bij hen oproept.

Romy Haag, die met haar legendarische cabaret in de jaren zeventig in (West-)Berlijn tot bloei kwam, ziet bij ‘5 mei’ haar jeugd in Den Haag weer voor zich, toen ze nog Edouard heette: “Op die dag maakten wij kinderen wandeltochten van tien kilometer en kregen dan een medaille.” Voor haarzelf was de échte bevrijding natuurlijk Berlijn. “Helaas wilden vele bekenden me daar niet komen opzoeken. Duitsland, hè? Mijn ouders kwamen gelukkig wel.”

Bevrijd van ‘de Duitsers’?

De Duitse kleinkunstenaar Thomas Pigor, bekend van zijn via YouTube verspreide Hitlerparodie Im Führerbunker brennt noch Licht, doet een poging ‘5 mei’ correct te duiden. “Dat was toch jullie bevrijding van... de nazi’s?” De Duitse Amsterdammer Konrad Koselleck vertelt hem prompt dat die dag toch vooral als bevrijding van ‘de Duitsers’ wordt opgevat, hoe hoogbejaard de laatste daders inmiddels zijn. Pigor speelt de verbazing zelve: “Al jaren geleden reden er Duitse tanks vriendschappelijk over de Champs-Elysées. En nu mag ik op 5 mei in Amsterdam optreden. Wat een grote stap – voor mij en voor Nederland!”

Onlangs werd oud-bondspresident Richard von Weizsäcker negentig. Bij die gelegenheid citeerden de Duitse media volop uit diens legendarische toespraak voor de Bondsdag in 1985. Toen had hij de Duitse capitulatie in 1945 getypeerd als ‘een dag van bevrijding van het mensverachtende systeem van de nationaal-socialistische heerschappij’. De bondspresident leek met deze woorden ook de deur te openen naar een Duits-Nederlandse herdenking op de Dam. Maar daar is het nog steeds niet van gekomen.

Big Band-leider Konrad Koselleck betreurt dat. Hijzelf heeft ‘groot respect voor 4/5 mei’, zegt hij. “Als Duitser voel ik me er verantwoordelijk voor dat de geschiedenis 1933-45 in herinnering blijft en dat er nooit meer zulke excessen als toen kunnen plaatsvinden.” Zijn orkest is trouwens, vervolgt hij, een mooi teken van vriendschap tussen de buurstaten: “Er zitten evenveel Duitsers in als Nederlanders en het bestaat op 5 mei precies zes jaar.”

Mythe

Koselleck is overigens blij, verzucht hij, “dat de Nederlanders langzaamaan van die hoge, verwijtende toon jegens de Duitsers van nu afstappen”. De mythe van het dappere landje vol verzetsstrijders is immers wel achterhaald. Hij roept even in herinnering dat de jodenvervolging in Nederland “de meest effectieve was van West-Europa”.

In het Amsterdamse Bimhuis wordt 5 mei dus grensoverschrijdend gevierd. Frans Timmermans zal er de Duits-Nederlandse aftrap geven. In januari hield hij als staatssecretaris van Europese Zaken in Trouw nog een bezield pleidooi voor een goede relatie met Duitsland: “Ik ken geen Europees land waar zo’n helder beeld bestaat van de donkere bladzijden in de eigen geschiedenis. Misschien geen onbelangrijk gegeven wanneer het 4/5 mei comité besluit over wie uit te nodigen bij de dodenherdenking op de Dam.”

Theo Maassen komt in Ratzkes Duits-Nederlandse Nacht zijn Duitse wortels blootleggen. En Mathilde Santing zal er haar Berlijnse jaren tachtig in herinnering roepen. Ze voelde, schrijft ze, zich zo wel in de legendarische stad “halverwege de as Parijs-Moskou, met zijn theaters en clubs, de shows, de muziek, de artiesten, de humor, de travestieten...” 4 en 5 mei daarentegen beleeft ze al haar hele leven "met een zekere afstand". “Ik was er niet bij, mijn ouders waren pubers in de oorlog en ik ben uit en in principe meer geïnteresseerd in de toekomst dan in het verleden.”

Bimhuis Amsterdam, 5 mei 2010, 20.30 uur; i.s.m. het DIA. Meer info: Agenda Duitslandweb.