Merz in eerste stemronde niet tot kanselier gekozen

Merz kreeg in de eerste stemronde 310 van de benodigde 316 stemmen. 307 Bondsdagleden stemden tegen hem. Dat betekent dat ook parlementariërs van zijn eigen coalitiepartijen CDU, CSU of SPD tegen hem hebben gestemd of zich van stemming hebben onthouden. De partijen hebben samen 328 zetels in de Bondsdag. Van de in totaal 630 Bondsdagleden hebben er 321 aan de stemming meegedaan, heeft Bondsdagvoorzitter Julia Klöckner (CDU) laten weten.

Niet eerder is een kanselierskandidaat na succesvolle coalitieonderhandelingen niet in de eerste ronde gekozen. Merz en SPD-voorzitter Lars Klingbeil waren ervan overtuigd dat de Bondsdagleden van CDU/CSU en SPD voor hem zouden stemmen.

Als een kandidaat niet in de eerste ronde wordt gekozen, volgt een tweede ronde. Daarin heeft de Bondsdag 14 dagen de tijd om een andere kandidaat tot kanselier te kiezen. Merz wil zich nog vanmiddag opnieuw kandidaat stellen om alsnog te worden gekozen. Hij heeft dan wederom een absolute meerderheid van 316 stemmen nodig. De Bondsdag mag ook andere kandidaten voorstellen, maar als Merz vanmiddag wel genoeg stemmen haalt, is dat niet meer nodig. Lees meer bij Tagesschau en de site van de bondskanselier.

Kritiek op Merz

Dat er binnen de CDU/CSU en binnen de SPD onvrede was over de kandidatuur van Merz, was wel bekend. Maar niemand had verwacht dat die vandaag zo naar buiten zou komen. Merz kreeg veel kritiek toen hij - nog als oppositieleider - in januari zich bij een motie in de Bondsdag over migratie liet steunen door de rechts-radicale AfD. De Duitse partijen willen niet met de AfD samenwerken, Merz doorbrak deze zogenoemde Brandmauer (brandmuur) naar rechts door zich door de AfD te laten steunen, was de kritiek.

Ook namen veel kiezers, mede in zijn eigen partij, het Merz kwalijk dat hij de schuldenrem losliet. In de Duitse grondwet is vastgelegd dat de Duitse regering slechts heel beperkt schulden mag aangaan. De CDU/CSU was altijd een groot voorstander van deze Schuldenbremse. Maar tijdens de coalitieonderhandelingen maakte Merz een ommezwaai en besloten CDU/CSU en SPD miljardenschulden aan te gaan voor defensie en infrastructuur. Dat leverde Merz het verwijt op van kiezersbedrog.

Ook Merz' polariserende toon en zijn vaak populistische uitspraken met betrekking tot asielzoekers maken hem bij meerdere politici impopulair. Tijdens de verkiezingscampagne liet hij zich ook regelmatig negatief uit over de Groenen, die hij bij de coalitieonderhandelingen bleek nodig te hebben om een meerderheid te krijgen voor de geplande investeringen in defensie en infrastructuur. De Groenen hebben vanmiddag laten weten dat ze sowieso niet voor Merz gaan stemmen. Zij hebben "geen vertrouwen" in een kanselier die het land met zijn plannen "in de verkeerde richting" stuurt. 

Grote druk op coalitieonderhandelingen

Eerder hebben de bestuursorganen van de CDU en de CSU en alle leden van de SPD ingestemd met het regeerakkoord en gisteren werd dat in een feestelijke stemming ondertekend. Hoewel er zeker binnen de SPD onvrede was over de samenwerking met de CDU/CSU en met het regeerakkoord, overheerst bij de partijen het gevoel dat het land moet worden geregeerd, ook om de rechts-radicale AfD buiten spel te houden. Bij de verkiezingen op 23 februari werd de AfD de tweede partij, maar omdat niemand met haar wil samenwerken, konden alleen de CDU/CSU en de SPD een meerderheidsregering vormen. 

Op de coalitieonderhandelingen lag grote druk, mede door de gespannen geopolitieke situatie. Maar Merz en Klingbeil benadrukten tijdens de presentatie van het regeerakkoord in april ook het belang van sociale cohesie in een groeiende gepolariseerde Duitse samenleving. Ze wilden laten zien dat "het politieke midden in staat is de problemen in ons land op te lossen", zei Klingbeil vorige maand.   

Reacties

De CDU/CSU en de SPD reageerden vanmorgen geschokt op het mislukken van de eerste stemronde. CSU-leider Markus Söder liet weten dat "alles nog is op te lossen", maar hij waarschuwde er ook voor dat dit "een voorbode voor ‘Weimar’ zou kunnen zijn”. De Weimarrepubliek ging in 1933 ten onder, waarna de nazi's de macht overnamen. CDU-burgemeester van Berlijn Kai Wegner reageerde op X: "Dit is zonder twijdel geen goede start voor deze coalitie. Het is nu geen moment voor machtsspelletjes die ten koste gaan van de stabiliteit van ons land. Duitsland en Europa hebben nu behoefte aan duidelijkheid en betrouwbaarheid."

"Een kanseliersverkiezing laten mislukken om iemand een ​​lesje te leren, is geen heldendaad, maar een slechte dienst bewijzen aan onze democratie", reageerde Ronja Endres, SPD-voorzitter in Beieren. SPD-deelstaatpremier van Nedersaksen Stephan Weil is "zeer bezorgd". Het gebrek aan stemmen voor Merz "is een last voor de democratie, zeker in deze tijden.”

De CDU doet ook aan damage control: “Er zijn talloze verkiezingen van deelstaatpremiers geweest die niet in één keer zijn gekozen", aldus beoogd minister van Buitenlandse Zaken Johann Wadephul. "Dit betekent niet dat het in de 2e of 3e ronde ook fout zal gaan.” 

De oppositiepartijen zijn vooral kritisch over Merz. “De CDU moet zich afvragen of Merz wel de juiste kandidaat is”, zei Jan van Aken, voorzitter van Die Linke, tegen de ARD. AfD-voorzitter Alice Weidel vindt dat Merz moet aftreden, zei ze op X. "De weg moet vrijgemaakt worden voor nieuwe verkiezingen in ons land!" Anton Hofreiter van de Groenen liet weten: “Als Friedrich Merz ooit bondskanselier wordt, treedt hij dit ambt binnen met een enorme schaduw.” Volgens Hofreiter heeft Merz tegenstanders in de fracties van de CDU/CSU en van de SPD, "vooral na zijn AfD-campagne".