Columns

Er is een tijd geweest dat ik er ook wel wat in zag, in dat Duitse streven naar de grootst mogelijke veiligheid. Als bezorgde vader controleerde ik alle babyproducten specifiek op resultaten van Duitse testbureau’s, als ik ver weg reisde nam ik het liefst een Duits vliegtuig en dat van de Duitse auto’s was sowieso duidelijk. Maar uitgerekend nu, nu de komende regeringscoalitie tussen SPD en CDU/CSU weer een stap dichterbij is, begin ik toch ook de nadelen ervan in te zien.

Zwaarbewapend staan ze voor me, pistool aan de riem. De drie Berlijnse agenten zijn net vier verdiepingen omhoog naar mijn woning geklommen, en nu ze er zijn, zijn ze niet van plan snel weer weg te gaan. Dat ik net bezig ben een kinderpartijtje in goede banen te leiden, blijkt ze niet uit te maken. Even kan ik deze politie-ijver daarom niet goed rijmen met het actuele debat over het disfunctioneren van de Berlijnse justitie.

In de klas zit een hoog-intelligente jongen, Levi*, en omdat ik net heb geleerd dat hoog-intelligente leerlingen niet per definitie hoge cijfers halen (vaak juist niet) of leergierig alles opzuigen wat in een les behandeld wordt, hebben wij als docenten bepaalde handvatten gekregen om met hem om te gaan. Wij moeten er bijvoorbeeld niet van opkijken als hij tijdens het maken van een opdracht ineens een hele zwerm kraanvogels heeft gevouwen van papier uit zijn schrift, of midden in een gefocust klassenmoment plots iets roept wat hij echt niet binnen kan houden.

Het valt op dat de namen voor de mogelijke Duitse coalities altijd verwijzen naar zonnige en verre landen. De jamaicaoptie of de keniacoalitie. Wijst dat op een verlangen naar ‘don’t worry be happy?’, op een vlucht uit de complexe Duitse realiteit? Waarom is het niet zo zonnig in Berlijn? En waarom gedragen mogelijke coalitiepartners zich alsof ze naar de slachtbank worden gevoerd (SPD) of juichen ze dat ze de dans ontsprongen zijn (FDP)? Dat heeft alles te maken met een ander tropisch fenomeen: de zwarte weduwe.

Marx was nooit weg en al helemaal niet in Duitsland. Nog geen tien jaar duurde de zwanenzang van het marxisme en naamgever Karl Marx na het einde van het communisme. Al rond 2000 begonnen mensen zich weer intensiever met zijn werk bezig te houden, niet alleen in de academische wereld, maar ook in de feuilletons, op het toneel en in de popcultuur. 

Hoe zijn wij Nederlanders daar nou mee omgegaan, met die maandenlange coalitie-onderhandelingen? Waren wij daar niet van in paniek? Deze vragen stelde een Duitse journalist aan het Duitsland Instituut de donderdag voor de onderhandelingen over de Jamaica-coalitie mislukten. Hoe kon het dat bij ons van de zomer geen Weltuntergangsstimmung heerste?

Bij de Tweede Wereldoorlog gaan de oren open. Als ik ‘bomaanslag’ zeg of ‘concentratiekamp’, ‘Jodenvervolging’ of ‘nationaalsocialisme’, gaan alle gezichten naar voren, alle monden dicht. Grammatica, woordjes, zinnetjes, dat zal allemaal wel, maar de oorlog is heiß. Hoe gruwelijker hoe beter.

Was de verkiezingscampagne nog een toonbeeld van oer-Duitse saaiheid, dan zijn de coalitieonderhandelingen van de afgelopen vijf weken ontspoord tot reality-tv. Een soort van volksvermaak. Bijna elke dag zijn er plaatjes van een balkon waarop onderhandelende politici regelmatig (en natuurlijk heel toevallig) naar buiten komen. En berichten over moeilijke vooruitgang en geruzie. Zo wordt de spanning hoog gehouden, hoewel eigenlijk iedereen weet dat de coalitie van CDU, CSU, FDP en Groenen er moet en zal komen.

Eigenlijk verwacht je het op deze prachtige locatie niet. Midden in het bos, waar de bomen fris geuren en de bladeren dieprood zijn, staat ineens een wit bordje met een zwart historisch adelaarssymbool erop: Deutsches Schutzgebiet. Hier in Saksisch Zwitserland, de Duitse regio met het hoogste aantal AfD-stemmers, komt de associatie met extreem-rechts vanzelf. Terecht?

In het preglobaliseringstijdperk vroeg de groep Doe Maar al of ‘dit alles was’. Erna, in de jaren negentig en tot aan de financiële crisis, leek geld alles te zijn. In Duitsland leeft de Doe Maar-spirit meer dan dertig jaar later weer op.