Grondwet

De grondwet van de DDR werd op 7 oktober 1949 van kracht. Ze verschilde van de grondwetten die in andere Oostbloklanden werden ontwikkeld. De oorzaak hiervan is dat de Sovjet-Unie nog niet een pasklare oplossing had voor de politieke situatie die door de Duitse deling was ontstaan. Moest Duitsland herenigd worden en een neutraal, antifascistisch regime krijgen, of moest de Sovjet-Unie de deling van Duitsland accepteren?

Uiteindelijk was de grondwet niet zo extreem sterk geënt op het socialistische gedachtegoed en was hij voor het grootste deel gebaseerd op de grondwet die de Republiek van Weimar had gekend. De grondbeginselen van een parlementaire democratie werden in deze grondwet opgenomen, maar doordat de Volkskammer een onevenredige grote macht had, was van een evenredige spreiding der machten nauwelijks sprake.

De Volkskammer was de hoogste volksvertegenwoordiging, het zogenaamde parlement van de DDR. Het parlement koos direct de Staatsraad. De Staatsraad had de rechterlijke, wetgevende en uitvoerende macht.°

In 1967 werd door het Centraal Comité van de SED een nieuwe grondwet ontworpen die sterker op het socialistische denken was gegrondvest. Oorspronkelijk moest deze grondwet door de Volkskammer worden goedgekeurd, maar Ulbricht durfde dit niet aan. Door de Praagse Lente in Tsjechoslowakije was hij wantrouwend geworden over de toestemming van de Volkskammer en haalde hij een truc uit om de grondwet op een andere manier erdoor te drukken. Er werd een referendum gehouden waarbij de bevolking zich zou moeten kunnen uitspreken over de grondwet. Een referendum in de DDR betekende: intimidatie van de bevolking, ideologische propaganda en een vervalste uitslag.Het is daardoor niet verwonderlijk dat de grondwet 'door het volk' werd goedgekeurd.

In de nieuwe grondwet was de staatsrechtelijke scheiding tussen Oost- en West-Duitsland vastgelegd. Bovendien werd de alleenheerschappij van de SED formeel vastgelegd zodat nu ook de democratie op papier was uitgeschakeld. Omdat de macht van de SED op deze manier bevestigd was, werd de aandacht voor de grondwet ook minder groot, omdat de SED zelf kon bepalen wat er in de DDR gebeurde. In 1974 vond er nog een wijziging plaats in de grondwet; de nieuwe DDR-chef Honecker besloot het begrip 'Duitse natie' uit de grondwet te halen, omdat het tijd werd dat de DDR aan een eigen identiteit ging werken.

Bij de vereniging in 1990 werd de Oost-Duitse grondwet niet overgenomen. De West-Duitse grondwet gold voortaan als de grondwet voor het verenigde Duitsland.