Duitse gemeenten hebben ernstig begrotingstekort
Steden profiteren niet van economische groei

Duitse gemeenten luiden de noodklok. Sommige steden staan aan de rand van de financiële afgrond, waarschuwde de Deutsche Städte und Gemeindebund begin deze maand. De ruim 13 duizend Duitse gemeenten kampten in 2010 met een tekort van 11 miljard euro, “de grootste financiële ramp sinds het bestaan van de Bondsrepubliek”, aldus Gerd Landsberg van de belangenvereniging van Duitse steden eind vorig jaar in politiek tijdschrift Cicero. Voor 2011 verwachten ze opnieuw een gat van meer dan 10 miljard euro.

Dat is opmerkelijk omdat de Duitse economie in 2010, na de financiële crisis, de grootse groei sinds de eenwording doormaakte. Dat de gemeenten daarvan niet meeprofiteren heeft vooral te maken met de stijging van de sociale lasten. Zij zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van het sociale beleid dat in Berlijn en de deelstaten wordt gemaakt. Ze zijn daardoor elk jaar meer geld kwijt aan kinderopvang, jeugdwerk, pensioenen, arbeidsongeschiktheidsverzekeringen en gehandicaptenzorg. Tien jaar geleden bedroegen die sociale uitgaven 26 miljard, in 2010 ging het om 41 miljard euro, schrijft het Handelsblatt.

Belastinghervormingen

De gemeenten kunnen de stijgende kosten niet compenseren met meer inkomsten. Zij krijgen geld van de overheid via de inkomsten-, vennootschaps- en omzetbelasting. Ter compensatie daarvan moeten ze een deel van de gemeentelijke bedrijfsbelasting afdragen aan de deelstaten en Berlijn. Ook worden tussen regio’s inkomsten herverdeeld, schrijft politiek magazin Cicero. Uiteindelijk kunnen gemeenten maar 25 tot 30 procent van hun inkomsten zelf regelen, is de conclusie van een studie van de Deutsche Bank uit 2010.

De gemeenten zijn bovendien de dupe van verschillende belastinghervormingen van de bondsregering en de deelstaten ten gunste van burgers en bedrijven. Zij kunnen daar weinig tegen doen, omdat wettelijk is vastgelegd dat Berlijn en de regionale regeringen de gemeenten kosten kunnen opleggen zonder dat ze die hoeven te compenseren, aldus de Deutsche Städte und Gemeindebund.

Cicero noemt als voorbeeld Hannover, dat jaarlijks met een tekort van 250 miljoen euro kampt. De stad betaalt onder meer 41 miljoen euro aan solidariteitstoeslag voor Oost-Duitsland, raakte 105 miljoen euro aan inkomsten kwijt door belastinghervormingen voor bedrijven, 31 miljoen door de hervorming van de inkomstenbelasting en 28 miljoen door de afschaffing van de bedrijfskapitaalbelasting.

Consequenties

De Duitse stedenbond waarschuwde begin deze maand in Berlijn voor de consequenties van de tekorten. Door de financiële problemen zijn gemeenten steeds minder in staat normaal te functioneren.

De gemeenten willen dat er snel een plan komt dat hen ontlast. In maart vorig jaar is daartoe door minister Wolfgang Schäuble (CDU) van Financiën een gemeentefinancieringscommissie opgericht, waarin regering, deelstaten en gemeentes voor het eerst alledrie samen overleggen. Daar is nog niets concreets uitgekomen.