Angela Merkel als 'eerlijke makelaar'?
Duitsland als bemiddelaar tussen de grote mogendheden

Dit alles overziend lijkt Angela Merkel de ideale ehrliche Maklerin (‘eerlijke makelaar’) die Washington en Moskou weer nader tot elkaar kan brengen en de EU-landen meer op één lijn te krijgen. Om met dat laatste te beginnen: Merkel speelde een doorslaggevende rol bij het bereiken van het compromis over de Europese begroting voor 2007-2013, afgelopen december, en geniet in de nieuwe lidstaten meer vertrouwen dan haar voorganger. De Estse premier Ansip gaat prat op zijn goede band met de kanselier en verraste Merkels leermeester Kohl in april met de Terra Mariana, een hoge onderscheiding. De verwachtingen van het Duitse EU-voorzitterschap (eerste helft 2007) zijn hooggespannen; indien het Merkel lukt de Europese Grondwet uit het slop te trekken, zou zij tot de ongekroonde koningin van Europa kunnen uitgroeien en mogelijk ook complexe dossiers als het Gemeenschappelijk Buitenlands- en Veiligheidsbeleid en een gezamenlijk energiebeleid ter hand kunnen nemen. Helmut Kohl zou dan met recht trots kunnen zijn op zijn Mädchen.

Bemiddelen tussen de VS en Rusland zal een lastigere opgave zijn en is wellicht iets te hoog gegrepen. Merkel verkeert op zich in een goede uitgangspositie. Ze heeft de betrekkingen met Washington een frisse impuls gegeven, maar blijft toch enige gereserveerdheid in acht nemen door op thema’s als Guantanamo Bay te hameren. De kanselier is zich terdege bewust van Bush’ impopulariteit onder het Duitse publiek. Met oud-KGB-er Poetin voelt ze als ex-DDR-ingezetene geen affiniteit, maar de Duitse investeringen in Rusland en de afhankelijkheid van Russische grondstoffen (de Bondsrepubliek importeert 32% van haar olie en 34% van haar gas uit Rusland) veronderstellen een stabiele relatie met het Kremlin. Maar hoezeer Berlijn ook gebaat is bij solide betrekkingen tussen Washinghton en Moskou, het is simpelweg niet bij machte de opdoemende (en complexe) geopolitieke concurrentieslag tussen de twee te beïnvloeden. Inzetten op een sterke EU, wier lidstaten zich noch door de VS noch door Rusland tegen elkaar uit laten spelen, is daarom voor de hand liggender.

De Frankfurter Allgemeine Zeitung wist op 18 juli te melden dat Merkel een uitgesproken hekel heeft aan het predicaat Mittler (bemiddelaar) dat nu op Duitsland en haarzelf wordt geplakt. Zij zou haar ergernis hierover ten overstaan van enkele hoge ambtenaren hebben laten blijken. Misschien onderkent zij dat de Bondsrepubliek alleen een te kleine speler op het wereldtoneel is. Nog waarschijnlijker is dat Merkel goed begrijpt dat de kiezers ongeduldig beginnen te worden en willen dat zij met de binnenlandspolitieke en sociaal-economische agenda aan de slag gaat. Daar zal het electoraat haar in 2009 op afrekenen. Bush en Poetin zijn dan al met pensioen.

Jeroen Bult is verbonden aan het Institute of International and Social Studies in Tallinn, Estland. Hij is daar tevens werkzaam als journalist en publicist.