De Hauptschule, het ongeliefde stiefkind
Roep om opdoeken schooltype na noodkreet uit Berlijn

De meeste probleemscholen bevinden zich in het noorden van Duitsland en dan met name in de grote steden. Daar heersen op Hauptschulen toestanden zoals de docenten van de Rütli-school in hun brandbrief schetsten. Leerlingen die voetballen met prullenbakken, leraren die uit angst voor geweld geen scholier meer terechtwijzen. “De Rütli-school is in Berlijn het topje van de ijsberg”, somberde een Berlijnse politiewoordvoerder. Op minstens dertig Berlijnse scholen is de situatie volgens de politieman compleet uit de hand gelopen.

De gebrekkige integratie van een groot aantal allochtonen in wijken als het Berlijnse Neukölln, Wedding of Kreuzberg is een deel van dit probleem, net als de hoge werkloosheid. Niet voor niets schreven de Rütli-leraren dat hun leerlingen doorgaans de enigen waren die in hun families vroeg opstaan.

Het aandeel allochtonen op Hauptschulen is het hoogst van alle schooltypes in Duitsland, gemiddeld ongeveer twintig procent. Op de Rütli-school is tachtig procent van niet-Duitse afkomst. De Eberhard-Klein Hauptschule in de Berlijnse wijk Kreuzberg haalde in februari het nieuws met een percentage allochtone leerlingen van bijna honderd procent: 334 van de 339 scholieren. “Alleen de leraren spreken Duits”, vatte de Berliner Zeitung samen.

Tevredenheid

Maar in zwarte wijken zijn ook voorbeelden van goed draaiende Hauptschulen te vinden. De Werner-Stephan-school in het Berlijnse stadsdeel Tempelhof bijvoorbeeld, of de Heinrich-von-Stephan Oberschule in Berlijn-Moabit. Daar resulteren strenge regels, intergratielessen en het geven van eigen verantwoordelijkheid aan leerlingen in lage schooluitval en goede rapportcijfers.

Of wat te denken van de Herbert-Hoover in het Berlijnse Wedding – weliswaar een Realschule, maar wel met 90 procent allochtone leerlingen – waar het schoolbestuur samen met ouders en scholieren een gebod op het spreken van Duits op het schoolplein instelde. Dit tot grote tevredenheid van alle betrokkenen, al stak er kortstondig een politieke storm op toen de verplichting nationale bekendheid kreeg. De school krijgt dit jaar zelfs een prijs voor de maatregel, van de gerenommeerde Reuter-stichting. “Voor de bijdrage aan de verbreiding van respect en tolerantie.”

De barre toestanden op Hauptschulen lijken eerder een maatschappelijke kwestie dan het probleem van een wellicht verouderde schoolvorm. Opdoeken van het verguisde schooltype lost het probleem van uitzichtloze werkloosheid of zwarte wijken niet op. De Duitse discussie over het bestaansrecht van de Hauptschule heeft daarmee nog het meest weg van een uiting van machteloosheid.