"Afluisteraanval van Tante Trix"
De affaire Margarita in de Duitse media

Met verwondering geloofde men zelfs in Nederland zijn eigen ogen niet: de koninklijke nicht verwijt haar tante Beatrix machtsmisbruik en ontketende daarmee een nationale rel. In eerste instantie kreeg men de indruk met een onschuldige koninklijke soap te maken te hebben. "Tante Trix drinkt heel veel wijn", zo citeerde de Berliner Zeitung (BZ) de beschuldigingen van Margarita, om aansluitend de stijve outfit en de zuinigheidstic van koningin Beatrix belachelijk te maken. Op de juridische effecten van de affaire ging men nauwelijks in. Aan het einde werd slechts enigszins zelfgenoegzaam opgemerkt dat op belediging van de koningin een vrijheidsstraf van vijf jaar staat.

Ondertussen probeerden de toppers van de boulevardpers (Journal der Frau, Frau im Spiegel, Die Aktuelle) elkaar te overtreffen in hun bescherming van koningin Beatrix, ook al gebeurde dat met enig leedvermaak: "Koningin beleeft de zwartste dagen van de monarchie" (...) "Nu kookt de familieruzie zo hevig, dat je van Goudse kaas kaasfondue kan maken" (Die Bunte). De sympathie gold overduidelijk de strenge maar gewaardeerde koningin, die weliswaar soms wat hardvochtig kan zijn (denk aan haar aanvankelijke afkeuring van Maxima), maar eigenlijk toch een goede en bij het volk geliefde vorstin is. Echt serieus wilde men de beschuldigingen van de praatgrage nicht niet nemen maar hoe dan ook, eindelijk weer eens iets anders dan alleen maar verhaaltjes uit het Britse koningshuis.

Politieke kwestie

De hele roddel was al bijna een onschuldige dood gestorven als het conflict in de adellijke familie niet opeens tot een politieke kwestie zou zijn geworden. Sinds de familieruzie escaleerde in een nationale rel houden ook de serieuze media zoals de Süddeutsche (SZ) en zelfs de Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ) zich met de prinsessenaffaire bezig. Verbaasd nam men in Duitsland kennis van de rechten waarover de Nederlandse koningin beschikt. Afluisteren is geoorloofd weliswaar alleen met akkoord van de regering. Bovendien kreeg men te horen dat de minister-president verantwoordelijk is voor de handelingen van de koningin. Nieuws uit het kleine buurland, dat niet alleen de roddelpers fascineerde.

"Afluisteraanval van Tante Trix", zo schreef de zondaguitgave van de FAZ vorig weekeinde nog. En Der Spiegel schreef in de rubriek Panorama: "Trix gaf opdracht tot spioneren". Maar meer dan een alinea of twee besteedden de serieuze dagbladen er niet aan. Alleen Der Stern maakte van de "Margarita-affaire" een uitgebreid vervolgverhaal van meerdere pagina's. Ook al werd de rol van Beatrix hierin in een behoorlijk kritisch daglicht gesteld, de toon bleef zelfgenoegzaam. Bijna gepikeerd doet men in enkele kranten verslag van de verve waarmee er in Nederland door gerespecteerde media over het thema wordt gediscussieerd. "Nederlandse royals ruziën in de serieuze media", verbaasde zich de Frankfurter Rundschau. De affaire wordt beschouwd als een "handige mediacampagne" om over nut en zin van de monarchie te discussiëren. Ook de FAZ slaat enigszins geamuseerd gade "hoe de sage zich via intriges in huize Oranje ontwikkelt". Terwijl de boulevardpers steeds maar weer met experts op de proppen kwam die hun medelijden met de koningin uitten, interesseerde de serieuze pers zich veel meer voor de gevolgen van de affaire. "Balkenende moet zich deze week zelfs in het parlement voor deze snuffelaffaire verantwoorden", zo besluit de SZ met ongeloof een artikel. Maar de Duitse voorpagina's heeft de affaire in tegenstelling tot in Nederland nog niet gehaald. Hoewel de SZ met "Koningin in nood" kopte en Der Stern zelfs meende dat "Holland in nood" was, in het einde van de monarchie gelooft in Duitsland niemand. In de leidende Duitse dagbladen ontbraken in ieder geval zowel experts als opiniestukken over de Margarita-affaire.

Bezorgdheid

De boulevardpers schijnt echter serieus bezorgd te zijn over het Oranjehuis. Die Bunte uitte haar ontzetting over de omvang van de affaire tussen "soap en regeringscrisis" en ziet de "kroon al wankelen". Terwijl de affaire in Nederland zelfs het parlement in de ban houdt, tot aan de golfoorlog de voorpagina's van alle kranten haalde en in talkshows eindeloos ter discussie stond, speelt Margarita in Duitsland slechts een bijrolletje. Wel haalde ze het nieuws van de belangrijkste publieke zender, te weten Die Tagesthemen van de ARD. Ook bij de ZDF kwam de affaire voor een miljoenenpubliek aan de orde in het boulevardmagazine Leute heute, een programma met hoge kijkcijfers. Maar hoe dan ook: ze bleef een thema van tweede rang. Zo fungeerde ze in Tagesthemen als uitsmijter, dus als laatste vrolijke noot, waarbij men zo vlak voor de weersverwachtingen nog even fijntjes kan lachen. Ook in de belangrijkste dagbladen als de SZ en de FAZ vindt men "Margarita-Gate" meestal op de boulevardpagina's, de SZ deed verslag van de jongste verklaring van koningin Beatrix vanuit Chili met de kop "Majesteit belieft te betreuren".

Een echt grote rol spelen Beatrix en co in de Duitse media niet. Enkele uitzonderingen daargelaten: de dood van prins Claus beroerde alle Duitse media, waarschijnlijk vooral omdat het om een Duitser ging. En natuurlijk gold ook de bruiloft van Maxima en prins Willem-Alexander als belangrijke gebeurtenis. Deze werd destijds niet alleen door de commerciële omroepen live uitgezonden, maar ook door de publieke ARD en ZDF een huwelijk tussen adel en niet-adel brengt tenslotte hoge kijkcijfers, helemaal als het een schone Argentijnse met een omstreden vader betreft. 

Ondervertegenwoordigd

In vergelijking met andere koningshuizen is het Nederlandse adelgeslacht in de Duitse pers ondervertegenwoordigd. Nummer een blijft onbetwist Buckingham Palace. Het Britse leven aan het hof beheerst ook na de dood van Diana de voorpagina's van de veelkleurige damesblaadjes. Terwijl voor de lezeressen van Die Aktuelle, Frau im Spiegel en soortgelijke bladen alle Engelse koningszonen inclusief hun glamouraffaires en ex-vrouwen een begrip zijn, kennen ze Beatrix met name als schoonmoeder van Maxima. En Willem-Alexander de gedoodverfde troonopvolger kan bij lange na niet met Charles, Andrew of Edward concurreren. Zelfs het Noorse koningspaar is sinds Mette Marit regelmatig in de boulevardpers te vinden evenals natuurlijk het Zweedse dankzij de oorspronkelijk uit Heidelberg afkomstige koningin Sylvia, hoewel deze heel geleidelijk haar rang moet afstaan aan de half-Duitse kroonprinses Viktoria. Buurland of niet, van het Nederlandse koninklijke hof hoort men daarentegen weinig. Alleen in de roddelbladen duiken hier en daar geruchten over een zwangerschap van Maxima op maar met echte schandalen kon tot nu toe niemand zijn opwachting maken. Dus werd - met name met verbazing - de Margarita-affaire maar opgepikt: door de boulevardpers genoeglijk uitgelicht en door de serieuze media dankbaar als glamouritem op de laatste pagina gebruikt. Een koninklijke familieaangelegenheid die een beetje doet denken aan "Dallas", zo merkte het Duitse persbureau (DAP) geamuseerd op. Hoe dan ook: Dallas was in Duitsland geruime tijd een absolute hit.

NOS Nieuws
'Margarita versus het Koninklijk Huis (een overzicht)'

Saskia Schüring is werkzaam bij ZDF en voormalig deelnemer aan de uitwisseling van het Journalistenstipendium Duitsland-Nederland.

Uit het Duits vertaald door Suzanne Klijnstra.