De Duitse Bridget Jones
Verliefd, Verloofd, Verlaten’ van Ildikó von Kürthy

In haar boeken werkt Von Kürthy altijd met een centrale vraagstelling. Zo onderzoekt zij in ‘De hufter op het witte paard’ (2002) hoe een man binnen te hengelen is. Bij ‘Verliefd, Verloofd, Verlaten’ (2006) staat de kernvraag voor het gemak zelfs op de voorkant: ‘Bedrieg je je nieuwe liefde als je met je ex-vriend slaapt?’ Wat volgt is een reeks inkijkjes in de levens van de o zo imperfecte hoofdpersonen, die struikelend op hoge hakken naar eerder heldere dan verhelderende finales afstevenen.

Het zijn thema's die aanslaan bij het Duitse publiek, dat de lichte kost van Von Kürthy gretig wegleest als even de puf ontbreekt voor diepgravender werk. Von Kürthy vaart er wel bij. Zij is in Duitsland uitgegroeid tot een veelgevraagde talkshowgast en autoriteit op het gebied van man-vrouwverhoudingen, seks en feminiene obsessies met kleren en gewicht. Regelmatig publiceert de schrijfster in bekende Duitse vrouwenbladen.

‘De hufter op het witte paard’ is het eerste boek van de schrijfster, die ook als journalist voor het Duitse weekblad Stern werkt. In korte tijd ging haar eersteling liefst zevenhonderd duizend keer over de toonbank. Het hoofdpersonage van het boek wordt als volgt geïntroduceerd: ‘Mijn naam is Cora Hübsch, ik ben 33¼ jaar oud en behoor tot de meerderheid der vrouwen die ook met de jaren nog altijd geen vriendschappelijke verhouding met hun voeten hebben weten op te bouwen.’ We komen vervolgens te weten dat Cora wonderbra’s draagt, permanent aan de lijn is en uren lang bij de telefoon aan het wachten is tot haar Nieuwe Liefde belt. ‘Verliefd, Verloofd, Verlaten’ vervolgt een vergelijkbaar procédé. Alleen is de heldin Linda Schumann hierin 35 en net door haar vriend verlaten.

Het vervelende met schoenen

Na lezing van beide boeken is te constateren dat Von Kürthy’s literaire en psychologische ontwikkeling nog steeds niet in een stroomversnelling is geraakt. ‘De hufter op het witte paard’ is iets directer en spontaner opgeschreven, wat wel een nogal slordige stijl tot gevolg heeft. Ook missen Von Kürthy’s observaties wel eens doel: ‘Dat brengt me op een interessant fenomeen: hoe mannelijk rijgedrag wisselt met de jaargetijden.’ Die mannen toch. Hoewel ‘Verliefd, Verloofd, Verlaten’ met iets meer beleid is geschreven, brengt de volgende uitspraak de lezer evenmin in een extase van inzicht: ‘want het vervelende met schoenen is: hoe beroerder ze zitten, hoe beter je er in uitziet’.

De moderne carrière-vrouw is in Von Kürthy’s boeken verdwenen. Iedereen weet dat vrouwen een speciaal jargon hanteren, waarmee zij andere vrouwen ervan verzekeren dat zij zich niet door hen bedreigd hoeven te voelen. Maar Von Küthy’s vrouwen etaleren zo’n consequent defensief gedrag, dat het opgedrongen gevoel van veilige herkenbaarheid de lezeres haast verstikt. ‘Neem ons in Godsnaam niet serieus’, lijken deze neurotische Bridget Jonesen op elke bladzijde te roepen. Dat doen ze zelf immers ook niet.

Strijken, baren en koken

De feministische erfenis krijgt in Von Kürthy’s boeken vooral vorm door een vrije seksuele moraal. Mannen hebben immers ook nooit morele scrupules over hun seksueel gedrag gehad, terwijl overspelige vrouwen altijd meteen hoeren zijn. Zo niet in Von Kürthy’s boeken! Als Linda een affaire met een getrouwde man overweegt, krijgt zij het volgende advies van haar vriendin: ‘Je moet dus net doen alsof dat bij jou op morele bezwaren stuit. Dat komt sympathieker over.’ Sporadisch mondt Von Kürthy’s politieke incorrectheid wel degelijk uit in humor. Over een toiletdame merkt Cora op: ‘En omdat ik dolblij was in dit vip-gekkenhuis eindelijk een normaal mens te ontmoeten, en ik sowieso een sterke hang heb naar de arbeidersklasse (ik heb ooit met een elektricien geslapen), kletsten we nog een tijdje door.’

Het is wat teleurstellend dat de de heldinnen in Von Küthy’s boeken uiteindelijk buitengewoon conventioneel blijken te zijn. Ze lijken zo lekker vrijzinnig met hun verkapte alcoholisme, rookverslaving en vrije seks. Maar eigenlijk smachten ze gewoon naar de bescherming van sterke mannen, het strijken van overhemden, het baren van kinderen en koken. Natuurlijk brengt Von Kürthy dit conformisme met de nodige ironie, maar overeind blijft dat Linda en Cora geen enkel ander beeld van hun toekomst kunnen verzinnen. De ruimte tussen vrijzinnigheid en veiligheid blijkt bij Von Kürthy erg leeg te zijn.

Hoewel Von Kürthy haar vrouwelijke personages bevrijdt van de geijkte rolmodellen, sluit de schrijfster ze vervolgens op in een nieuw type: haar vrouwen zijn allemaal naar precies hetzelfde Bridget Jones-karakter gemodelleerd. Op elke bladzijde roepen zij dat ze zo gewoon zijn en niets pretenderen, maar hierdoor missen hun karakters de spanning die nodig is voor een natuurlijke ontwikkeling – verandering zou de lezeres immers alleen maar van deze vrouwen kunnen vervreemden! Wat overblijft is het huiskamer-‘realisme’ van reality-tv als ‘Big Brother’: herkenbaarheid in plaats van werkelijkheid. Von Kürthy verlost Cora en Linda uit het gouden kooitje, maar gooit ze op de vuilnisbelt van de moderne tijd.

Merel Leeman is freelance journaliste en schrijft onder meer voor NRC Handelsblad en de Groene Amsterdammer.