Waar gaat het heen met de Duitse vakbond?
Gastcolumn

Columns - 21 juli 2003

(29 juni 2003) De afgelopen tijd stond Duitsland in het teken van stakingen en de nasleep daarvan. Waar West-Duitse arbeiders al decennialang 35 uur per week werken, moet er in Oost-Duitsland, dertien jaar na de eenwording, nog altijd 38 uur per week worden gewerkt. Daar gaan we de straat voor op, moet Jürgen Peters, vice-voorzitter van de grootste vakbond IG Metall, gedacht hebben. Vrijdag 27 juni kwam er echter een abrupt einde aan de stakingen toen ze door IG Metall werden afgeblazen. Sindsdien is het hommeles bij de vakbond.

Jürgen Peters zag echter geen bezwaren en eiste gelijke rechten voor Oost en West. Voorzitter Klaus Zwickel beschuldigt Peters er echter van de vakbondsleiding te hebben misleid: "Der Vorstand der IG Metall habe ein flexibles Streikkonzept mit zwei- bis dreitägigen Streiks beschlossen. Faktisch wurde jedoch in einem Teil der ostdeutschen Metall- und Elektroindustrie von Anfang bis Ende Juni (...) ununterbrochen gestreikt". Peters laat dat niet op zich zitten en verklaart maandag 7 juli in een speciaal belegde persconferentie: "Klaus Zwickel ist offenbar nicht an einer Aufarbeitung der Vorgänge interessiert und will die Diskussion im Vorstand durch Vorverurteilungen präjudizieren." Daar kann Zwickel het mee doen. Nee, voorlopig is de top van IG Metall voornamelijk met zichzelf bezig.

Historische nederlaag
En dat terwijl de 'nederlaag' van IG Metall, het mislukken van de staking, terecht historisch genoemd kan worden. Nog nooit is een staking beëindigd zonder dat de vakbond haar zin had gekregen of in ieder geval een compromis had gesloten met de werkgevers. En nu komen de vakbondsleiders er onderling ook al niet meer uit. Luiden deze gebeurtenissen het einde van een tijdperk in? Is het gedaan met de vakbonden? Of is het misschien de doorbraak van het poldermodel in Duitsland? Gaan de werknemers het in het vervolg eerst aan de onderhandelingstafel proberen voor ze het werk neerleggen? Vorig jaar werd het poldermodel, waar Nederland toch wereldberoemd mee is geworden, in eigen land met de grond gelijk gemaakt. Altijd maar weer die compromissen, nooit eens doortastend, altijd van alle vernieuwing ontdaan en ontzettend bezadigd. Maar ondertussen heeft het Nederland in ieder geval geen windeieren gelegd. Misschien toch een idee voor Duitsland?

Decennialang waren de vakbonden oppermachtig, zowel in de economie als in de politiek.Toen in de jaren zestig van de vorige eeuw het Wirtschaftswunder gestalte kreeg, was er geen reden om de wensen van de vakbonden en hun leden niet in te willigen. De sociale zekerheid werd opgebouwd en enorm uitgebreid. En opeens bepaalden de vakbonden de politiek-economische agenda. De SPD moest met iedere economische maatregel de belangen van de arbeiders en meer nog de vakbonden in het oog behouden. Bezuinigingen en minder gunstige CAO's kwamen er nooit doorheen, vanwege het grote verzet van de vakbonden. Mogelijke belangenverstrengeling was en is aan de orde van de dag; veel Duitse politici en zelfs ministers, zoals Ulla Schmidt van Gezondheidszorg en Sociale Zaken, hebben hun lidmaatschap van een vakbond nooit onder stoelen of banken gestoken.

De Duitse economie zit behoorlijk in het slop: de sociale zekerheid is na de eenwording in 1990 onbetaalbaar geworden en er wordt stevig op bezuinigd. Allemaal berichten, die de vakbonden op hun achterpoten doen staan. Het is hoog tijd dat de vakbonden zich constructiever gaan opstellen. Te pas en te onpas het werk neerleggen is natuurlijk niet direct noodzakelijk, dat haalt de economie niet uit haar deplorabele staat. Ook hoeven de vakbonden niet zo in de politiek te infiltreren. Zoals altijd is de gulden middenweg het overwegen waard. Om nog maar even een cliché te gebruiken: het is geven en nemen in het leven, dus ook in de economie. Als met name de vakbonden hun eigen belang voorop blijven stellen, is het einde van de misère nog lang niet in zicht.