Tanks naar de Golf, boten naar Angola
Nieuw debat door omstreden Duitse wapendeals

De subsidie van 135 miljoen euro voor een Duitse onderzeeër aan Israël bood minister van Defensie Thomas de Maizière (CDU) eerder deze maand aan tijdens een bezoek aan premier Benjamin Netanyahu. De levering van de duikboten - Duitsland verkoopt ze al sinds de jaren negentig - maakt onderdeel uit van de Duitse schadeloosstelling voor de nazimisdaden in de Tweede Wereldoorlog, schrijft nieuwssite Spiegel Online. Alsof dat al niet problematisch genoeg is, kan deze nieuwe onderzeeër ook nog eens worden uitgerust met kernwapens.

Tankdeal met Saoedi-Arabië

Der Spiegel bracht begin deze maand ook de tankdeal met Saoedi-Arabië aan het licht. Het weekblad had de hand weten te leggen op geheime besluiten van de regering, waarin sprake was van de verkoop van 200 Leopard-tanks aan het Arabische land, dat onlangs nog tanks aan buurland Bahrein beschikbaar stelde die tegen demonstranten werden ingezet. De kritiek op de deal kwam niet alleen vanuit de oppositie maar ook vanuit regeringspartijen CDU en de FDP.

De regering moest verantwoording komen afleggen in de Bondsdag, maar die hield vol dat besluitvorming over wapenleveranties geheim is. Uiteindelijk besloten CDU/CSU en FDP niet in te stemmen met een verzoek van de oppositie om de tankdeal tegen te houden.

Volgens Die Zeit betekent verkoop van de ‘Leo’s’ een ommezwaai in het exportbeleid van de bondsregering. Saoedi-Arabië is al zo’n 30 jaar geïnteresseerd in de Duitse tanks, maar tot nu toe weigerde Berlijn die leveranties goed te keuren omdat de Saoedi’s vijanden van Israël waren. Nu de angst van beide landen voor Iran nog groter is, vallen deze bezwaren weg, aldus het toonaangevende weekblad: de tanks moeten de ‘regionale balans’ in de Golfregio weer herstellen.

Angola

Het rumoer rond de tankdeal was nog niet verstomd of kanselier Merkel beloofde vorige week, op bezoek in Angola, zes tot acht gewapende patrouilleboten te leveren aan het Afrikaanse land, dat nog niet zo lang geleden in een burgeroorlog verkeerde. De oppositiepartijen de Groenen en Die Linke noemen de verkoop onacceptabel en in strijd met de Duitse wapenexportrichtlijnen. Volgens Merkels CDU is er echter niets aan de hand: met de boten kan Angola zijn kust beter beschermen tegen piraten.

Het Duitse wapenexportbeleid is gebaseerd op de grondwet, de wet op oorlogswapencontrole (KWKG) en de wet op buitenlandse handel (AWG). In de grondwet staat dat “voor oorlogvoering bedoelde wapens alleen met toestemming van de bondsregering mogen worden gemaakt, vervoerd en in omloop gebracht”.

Geheime besluitvorming

Normaal gesproken gaat het ministerie van Economische Zaken over wapenexport. Over politiek gevoelige leveranties, bijvoorbeeld naar Arabische landen, en als het om oorlogswapens gaat, beslist de Bundessicherheitsrat. Dat is een kabinetscommissie die in het geheim vergadert. Kanselier Merkel is voorzitter van de Bundessicherheitsrat, waarin verder onder meer de ministers van Buitenlandse Zaken, Defensie en Economie zitting hebben. Het Duitse parlement heeft dus geen invloed op de besluitvorming. Ook heeft het pas aan het eind van het jaar zicht op de wapenexport van het jaar daarvoor, als de regering haar Rüstungsexportbericht publiceert. In december 2010 kwam de rapportage van 2009 uit.

Sinds 2000 hanteert Duitsland de stelregel dat er geen wapens mogen worden uitgevoerd naar landen waar de mensenrechten worden geschonden. In 2009 scherpten CDU/CSU en FDP deze richtlijnen zelfs nog verder aan in hun coalitieverdrag, schrijft Spiegel Online.

Wapenexport verdubbeld

Duitsland is volgens het Zweedse instituut voor vredesonderzoek SIPRI inmiddels de op twee na grootste wapenexporteur ter wereld, na Rusland en de Verenigde Staten. Een decennium geleden stond het land nog op de vijfde plaats. In tien jaar tijd is de wapenexport verdubbeld. Er werken in Duitsland 80 duizend mensen in de wapenindustrie, schrijft Spiegel Online.

Ongeveer een tiende van Duitse wapenexporten gaat naar politiek instabiele gebieden als het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Toen de politieke onlusten in Egypte en Libië begin dit jaar uitbraken, kwam er zowel in de media als in de politiek weer veel kritiek op die leveranties. In 2009 verkocht Duitsland volgens Spiegel Online bijvoorbeeld voor 53 miljoen euro wapens aan Libië, waaronder tankafweerraketten, helikopters en radartechnologie.

Grootste afnemer van Duitse wapens de afgelopen vijf jaar is Griekenland, aldus SIPRI. Het land dat Europa in de greep houdt met de eurocrisis koopt 15 procent van het Duitse wapenaanbod. Nummer 2 is Zuid-Afrika met 11 procent, nummer drie Turkije met 10 procent. In totaal keurde Duitsland volgens het laatste Rüstungsexportbericht voor zo’n 7 miljard euro aan wapenexporten goed, meldt Spiegel Online. Daaronder vallen allerlei mogelijke producten, ook navigatiesystemen.