Rookverbod in Duitsland: een half jaar later
Verbod op roken dreigt kleine horeca fataal te worden

Kroegbazen en restauranthouders moesten er in Duitsland al begin dit jaar aan geloven: op 1 januari trad in de meeste Duitse deelstaten een rookverbod in werking. De laatste twee deelstaten zonder rookverbod, Thüringen en Noordrijn-Westfalen, voegden zich gisteren bij dat gezelschap.

In Duitsland regelen de deelstaten de precieze invulling van het rookverbod zelf. Zo mag er in Berlijnse cafés weliswaar gerookt worden in aparte rookruimtes, maar voor die ruimtes geldt dan weer een serveerverbod.

In Rijnland-Pfalts, Saksen en Sleeswijk-Holstein mag wel gerookt worden in kroegen die slechts uit één ruimte bestaan, zolang de kastelein maar de enige werknemer is. Badem-Württemberg kent tenslotte het curiosum dat alleen de gasten, maar niet de kroegbaas beboet kunnen worden voor het overtreden van het rookverbod. In het veel armere Mecklenburg-Vorpommern kunnen de boetes voor kroegbazen daarentegen oplopen tot tienduizend euro.

Europa

Voor de Europese Unie gaat het Duitse rookverbod nog steeds niet ver genoeg. De Europese Commissaris voor gezondheid Markos Kyprianou riep de Duitse deelstaten eerder op om alle uitzonderingen op het verbod af te schaffen.

De Duitse beslissing tot het invoeren van een rookverbod volgde kort na een pleidooi van de Europese Commissie voor een rookverbod op alle openbare plekken in Europa. Landen als Frankrijk, Ierland en Italië kennen inmiddels dergelijke regelingen.

Dalende omzet

De omzetcijfers van de Duitse horeca zijn sinds de invoering van het rookverbod gedaald. Uit cijfers van het Statistisches Bundesamt blijkt dat cafés en bars in het eerste kwartaal met een omzetdaling te maken hebben gehad van 4,6 procent. Voor restaurants, snackbars en eetcafés was de daling 0,8 procent.

Meer dan de helft van de kroegbazen vreest door het rookverbod op den duur de deuren te moeten sluiten, concludeert de Duitse horecabond Dehoga uit onderzoek. De winsten in de horeca waren sinds het recessiejaar 2002 niet meer zo laag. De komende jaren zal dat er niet op vooruitgaan, verwacht Dehoga.

Aanklacht

Door het hele land hebben inmiddels talrijke café- en restauranthouders een aanklacht tegen het rookverbod ingediend bij het Bundesverfassungsgericht. Het constitutionele hof in Karlsruhe wil eind deze maand een principebesluit nemen.

Een van de eisers, de kroegbaas Uli Neu, zegt zijn omzet sinds de invoering van het rookverbod met meer dan dertig procent te hebben zien dalen. Het voortbestaan van zijn café in de oude binnenstad van Tübingen is in gevaar.

Neu zegt niet zozeer tegen het rookverbod als zodanig te zijn, maar vindt dat hij onrechtmatig benadeeld wordt door de wet. De wetgeving in zijn deelstaat Baden-Württemberg staat roken namelijk nog wel steeds toe in aparte, afgesloten ruimtes. Omdat het kleine café van Neu uit maar één enkele ruimte bestaat, wordt hij gedwongen volledig rookvrij te blijven. Zijn klandizie ziet hij daardoor naar grotere concurrenten verdwijnen.

Beroemde rokers

De kroegbazen kregen steun uit prominente hoek. De Nederlands-Duitse acteur en verstokte roker Johannes Heesters moet niets hebben van het rookverbod. "Dat doet pijnlijk aan een dictatuur denken", aldus de 104-jarige Heesters.

Eerder kwam Duitsland beruchtste kettingroker, de 89-jarige oud-bondskanselier Helmut Schmidt, in het nieuws toen een nietrokersclub in Wiesbaden hem aanklaagde wegens het aan zijn laars lappen van het rookverbod. Gelukkig voor Schmidt besloot het openbaar ministerie de zaak niet in behandeling te nemen. Wel schijnt de sociaaldemocraat voor openbare gelegenheden inmiddels op snuiftabak te zijn overgestapt.

Succes

Ondanks de kritiek zien velen het rookverbod echter als een succes. Voorstanders wijzen naar Italië, waar al langer een rookverbod geldt. Volgens een Italiaanse studie nam het aantal hartinfarcten in het eerste jaar van het rookverbod al meteen af met elf procent onder 35- tot 64-jarigen. Onder 65- tot 75-jarigen was dat acht procent. Het rookverbod stuit in Italië nog maar op weinig weerstand. 

Passief meeroken eist in Duitsland jaarlijks rond de drieduizend levens. Eerder werd al een rookverbod in het openbaar vervoer en in overheidsgebouwen afgekondigd. Ook in taxi’s mag niet meer gerookt worden.

Intussen loopt het aantal rokers in Duitsland terug. In 2007 daalde de tabaksverkoop met zes procent. Het aantal verkochte sigaretten liep terug met 91 miljard, het aantal verkochte tabaksspecialiteiten als shag met 36 miljard. Behalve door de Duitse rookverboden worden de teruglopende cijfers veroorzaakt door de verhogingen van de tabaksaccijns.

Geen tabak, wel hasj

Overigens is het ingaan van het Nederlandse rookverbod ook in de Duitse media niet onopgemerkt gebleven. De Süddeutsche Zeitung spreekt zijn verwondering uit over het feit dat in coffeshops voortaan geen tabak meer mag worden gerookt, maar nog wel hasj. Fabrikanten van waterpijpen en zogenoemde vaporizers spinnen garen bij het rookverbod, aldus de krant.

Jonathan Witteman is redacteur van het Duitslandweb.

Afbeelding:

www.flickr.com, Subliminally Obvious