Boeken

Dit voorjaar verscheen de autobiografie van de Oost-Duitse schrijver Sascha Anderson, die bekendheid verwierf als één van de belangrijkste gangmakers van de literaire beweging Prenzlauer Berg, vernoemd naar de gelijknamige Berlijnse wijk. Wie ook maar iets van Oost-Duitse literatuur weet, zal enigszins verbaasd zijn geweest over de aankondiging van deze publicatie. De naam Anderson is namelijk verbonden met één van de meest gevoelige punten van de literatuur uit de DDR: de verbanden tussen literatuur en Staatssicherheitsdienst (Stasi) geheime dienst van de DDR.

In Duitsland zijn de verkiezingscampagnes in volle gang. Net als in andere Europese landen bepalen nationaal sentiment en het bijbehorende populisme de publieke discussie. In Duitsland - dat laat de recente 'antisemitismediscussie' en de kritiek op de liberaal-democratische FDP duidelijk zien - laat deze polemiek zich in politiek gematigde kringen echter moeilijk verkopen. Deze wordt door critici argwanend opgenomen en becommentarieerd, waarna direct een radicalisering van het debat plaatsvindt, wat niet altijd tot een heldere discussie leidt.

De teloorgang van de DDR bracht niet alleen nieuwe vrijheden maar liet ook een moreel vacuüm achter dat veel mensen niet zo snel wisten op te vullen. Jana Simon beschrijft in haar debut ‘Denn wir sind anders’ het verhaal van Felix S.

Sinds mensenheugenis wordt er over vergeten en herinneren gefilosofeerd. Vooral de wisselwerking tussen die twee mentale eigenschappen wekte steeds weer de belangstelling. De laatste tijd houdt ook de geschiedkunde zich niet alleen bezig met herinneren, maar eveneens met vergeten. En wanneer Friedrich Nietzsche (1844-1900) in 'Jenseits von Gut und Boese' het geheugen en de trots aan het woord laat - "Dat heb ik gedaan", zegt mijn geheugen. "Dat kan ik niet gedaan hebben", zegt mijn trots en blijft op dit standpunt staan. Tenslotte geeft het geheugen toe.1) - dan slaat hij daarmee de spijker op zijn kop.

Hofstedes klassieker Culture's Consequences biedt volgens Jörg H. Renner niet alleen nieuwe invalshoeken voor de discussie over globalisering maar met behulp van Hofstedes instrumenten kunnen zelfs de Duits-Nederlandse cultuurverschillen te lijf worden gegaan. Reden te meer om een keer een 'oud' standaardwerk centraal te stellen.

Wat als een schrijver zijn eigen personage dwingt over de toevalligheid van zijn bestaan na te denken? In het nieuwe boek van Günter Grass, Im Krebsgang, krijgt de journalist Paul Pokriefke de opdracht het vergeten ongeluk van het vluchtelingenschip Wilhelm Gustloff op te schrijven.

Voor een onsystematische lezer als ik was dit een moeilijk Duitsland-jaar. Diverse keren heb ik uren in aangename besluiteloosheid doorgebracht in Berlijnse, Münchener en Stuttgarter boekhandels: aangenaam omdat de besluiteloosheid het voorportaal van onverwacht leesgenot kan worden, maar ten slotte ook besluiteloos, omdat 2001 geen opwindend jaar was voor de Leestafel Duitsland.

Max, jurist en expert in zake de uitbreiding van de EU naar het oosten, is zo succesvol in zijn werk dat hij de bijnaam the maximal kreeg. Alles lijkt hem te lukken - was hij op school nog een grote nul, vet en vol pukkels, inmiddels heeft hij zijn leven helemaal in de hand. Hij werkt voor Rufus, die in Wenen op het hoogste niveau van het volkenrecht de wereldpolitiek van hanteerbare regels voorziet. Maar deze successtory lukt Max niet zonder tovermiddel - zijn little helper heet cocaïne. Daar kan hij niet genoeg van krijgen.

Onlangs is Der Begriff des Politischen van Carl Schmitt, de latere 'kroonjurist van het Derde Rijk', met een vertraging van ongeveer 75 jaar in een Nederlandse vertaling verschenen. Toonaangevende historici, zoals H.A. Winkler en K. Sontheimer, zijn het eens dat dit werk heeft bijgedragen aan het in diskrediet brengen van de democratie van Weimar.

Die Lebensreform - Entwürfe zur Neugestaltung von Kunst und Leben um 1900 is de titel van een tentoonstelling die momenteel te zien is in Darmstadt. Centraal staan de verschillende hervormingsbewegingen rond het fin de siècle. Ter gelegenheid van de tentoonstelling is een prachtige catalogus verschenen in twee kloeke delen. Daarin staan, naast veel foto's en afbeeldingen van documenten, producten, meubels, beeldhouwwerken en affiches, ook alle schilderijen die in de tentoonstelling te zien zijn.