Merlijn Schoonenboom

‘Wat kijken ze hier treurig!’ Het is een van de eerste dingen die mijn nichtje, 10 jaar oud, tegen me zegt. Ze is uit Amsterdam in Berlijn op bezoek, en het verschil in gezichtsuitdrukking is het eerste dat haar opvalt als ze bij ‘mijn’ U-Bahn-station uitstapt. De Duitse hoofdstedelingen zien er volgens haar minder gelukkig uit dan ze dat in haar eigen stad gewend is.

Je hoort ze direct als je uitstapt. Eerst lijkt het hier een treinstation zoals er vele in Duitsland zijn; er stoppen alleen stoptreinen, een paar pubers hangen tegen een vervallen muurtje. Maar dan hoor je de schoten - eerst mitrailleurvuur, dan het zware geschut van een tank, donderend door de vroege middag. Het oefenterrein van de Panzertruppenschule - de tankschool van de Duitse Bundeswehr - wordt ook vandaag weer gebruikt.

Ineens gaat het snel: ‘Wij zijn hier om het onrecht weer goed te maken’, zei de Duitse minister van Buitenlandse Zaken Annalena Baerbock op 20 december in de Nigeriaanse hoofdstad Ajuba. Twintig bronzen Benin-beelden bracht Baerbock mee, nadat in juli al de volledige eigendomsrechten van alle ruim 1100 Benin-beelden in Duitse musea aan Nigeria waren overgedragen. Maar waar komt deze Duitse bereidwilligheid ineens vandaan?

‘Maar waarom zijn nu uitgerekend die Leopards zo belangrijk?’ Ik had nooit verwacht in Kreuzberg, de meest alternatieve wijk van Berlijn, een lang en gedetailleerd gesprek over de voordelen van Duits oorlogsmaterieel te voeren. Maar sinds de levering van Duitse tanks aan Oekraïne in binnen- en buitenland wordt bejubeld als een mogelijke gamechanger tegen Rusland, zijn de tanks ook hier een onderwerp bij het middageten geworden.

Daar was het dan: de Nederlandse regering bood op 19 december excuses aan voor het slavernijverleden. Lang heeft het geduurd, en nog steeds blijkt er onenigheid over te zijn. In vergelijking daarmee doen ze dat in Duitsland, de Exportweltmeister in het schuldbewust herdenken, een stuk beter - toch?

Hij komt, hij komt! We staan er weer, we zingen het lied, en daar vaart de stoomboot de Spree op. De Pieten springen, Sinterklaas zwaait en in de voortuin van de Nederlandse ambassade hebben zich een paar honderd ouders met kinderen verzameld. Het is de eerste keer sinds de pandemie en we spelen in het midden van de Duitse hoofdstad weer ongegeneerd Nederlander. Of toch niet helemaal?

Nu ze verhuisd zijn valt het me pas goed op: het Nederlands-Spaanse liefdespaar zegt nog steeds ‘Schatz’, ‘Bitte’ of ‘Ich vermisse dich’ tegen elkaar, en schreeuwt, als ik er niet bij ben, vast ook wel eens ‘Arschloch’. Zoals zovele internationale paren hebben ze elkaar in Berlijn leren kennen, en in plaats van Engels is Duits de taal van hun liefde geworden - ook al zijn ze nu alweer jaren weg uit Duitsland.

Het is gebeurd, zomaar ineens: ik moest lachen, gewoon echt lachen om een Duitse serie, die ook nog eens bedoeld was om mij aan het lachen te maken. En ja, dat is nogal wat, want als er één ding is waar ik in Duitsland maar niet aan heb kunnen wennen, is het wel de Duitse humor.

Eigenlijk is het niets bijzonders, het is een Schlager zoals er tientallen bestaan: het gaat over een vrouw die Layla heet en 'jünger, schöner, geiler' zou zijn. Gezongen wordt het door twee olijk grijnzende, ongevaarlijk ogende jongemannen. Maar nu het lied op een aantal Duitse volksfeesten niet meer gedraaid mag worden, is het zomaar ineens politiek geworden.

'De punkers komen!' schreeuwt het van de website van de Bild-Zeitung en binnen de kortste tijd hebben andere conservatieve media het overgenomen. Het eiland Sylt, het bekende toevluchtsoord voor de rijke West-Duitser, zou in het pinksterweekend worden overspoeld door punkers als gevolg van het 9-euro-ticket, die nieuwe tijdelijke maandkaart voor het Duitse openbaar vervoer.