Uitbreiding naar het oosten
Toenemend zelfbewustzijn onder Schröder: 1998-2005
Kanselier Schröder was evenals zijn voorganger Kohl een groot voorstander van een uitbreiding van de EU naar het oosten. Het verenigde Duitsland grensde direct aan landen als Polen en Tsjechië. De rood-groene coalitie van Schröder speelde een belangrijke rol in het verstevigen van de banden met de Oost-Europese landen. Van alle Europese lidstaten zette Duitsland de meeste speciale partnerschappen op met Oost-Europa. Deze waren bedoeld als voorbereiding voor kandidaat-lidstaten op Brusselse wetgeving.
© European Union 2011Schröder en Fischer ondertekenen het verdrag dat de 'Osterweiterung' regelt.
Anders dan Kohl kwam kanselier Schröder tijdens de toetredingsprocessen publiekelijk op voor de Duitse belangen. Schröder eiste bijvoorbeeld een overgangstermijn van zeven jaar voordat de nieuwe lidstaten dezelfde rechten hadden op het gebied van vrij verkeer van arbeidskrachten. De kanselier wilde de Duitse arbeidsmarkt beschermen voor een toestroom van goedkope vakkrachten uit Oost-Europa. Daarnaast streefde Schröder naar een verlaging van de nettobijdrage van Duitsland aan Europa. Hij vond dat Duitsland niet als enige voor de kosten van een uitbreiding mocht opdraaien.
Volgens Schröder had een uitbreiding van de EU richting Oost-Europa veel voordelen. In de eerste plaats verwachtte hij vooral economische kansen, de voormalige Oostbloklanden vormden een grote afzetmarkt voor Duitse producten. Daarnaast hoopte Schröder dat de uitbreiding een versterking van het gemeenschappelijke buitenland- en veiligheidsbeleid zou opleveren. Volgens Schröder nam door de uitbreiding de veiligheid binnen Duitsland en Europa toe omdat bijvoorbeeld grensoverschrijdende criminaliteit nu beter aangepakt kon worden.
Grieks-Cyprus, Estland, Letland, Hongarije, Litouwen, Malta, Polen, Slovenië, Slowakije en Tsjechie traden in mei 2004 toe tot de Europese Unie. Kanselier Schröder sprak van de vervulling van een historische missie. Volgens de kanselier overwon Europa eindelijk de tientallen jaren durende deling en keerden volken en staten, die al lang onderdeel van Europa waren, weer terug in de Europese familie. Aan deze vereniging van Oost- en West-Europa had de rood-groene coalitie een wezenlijke bijdrage geleverd. Oud-bondspresident Von Weizsäcker noemde de dag dat de Osterweiterung plaatsvond een van de gelukkigste van de Duitse geschiedenis.