Noordrijn-Westfalen wil Benelux-lid worden
Nieuws

Het klinkt als een grap: een Duitse deelstaat die aansluiting zoekt bij de Benelux. Maar de CDU in Noordrijn-Westfalen is het ernst. De grootste regeringspartij van Duitslands belangrijkste economische regio wil in 2010, als België, Nederland en Luxemburg besluiten over de voortzetting van het Benelux-verdrag, aanschuiven aan de onderhandelingstafel. De inzet is niets minder dan het Benelux-lidmaatschap van Noordrijn-Westfalen.

Het initiatief heeft in Duitsland al voor de nodige opgetrokken wenkbrauwen gezorgd, al was het alleen maar om de staatkundige haalbaarheid van het plan. Maar de toetreding van Noordrijn-Westfalen tot de Benelux is wel degelijk mogelijk. Duitse deelstaten mogen verdragen sluiten met andere staten, zolang de deelstaat zich niet begeeft op specifiek nationale terreinen als buitenlandse zaken en veiligheid.

Maar ongebruikelijk is het wel, beseft ook Helmut Stahl, fractievoorzitter van de CDU in het Noordrijn-Westfaalse parlement en een van de initiatiefnemers van het plan. “Maar je moet ook onconventioneel zijn. Het is een van de mogelijkheden die een deelstaat heeft, maar die tot dusver nog maar nauwelijks gebruikt zijn. Ook voor ons is dit onbekend terrein.”

Stap te ver

"Een buitengewone kans" noemt de Maastrichtse hoogleraar regiobestuur Ben Hoetjes het initiatief, al was het alleen maar om Nederlandse “blunders” als het debacle rond de Betuwelijn in het vervolg te voorkomen. Nederland legde de Betuwelijn aan zonder dat er in Duitsland een volwaardige aansluiting op het traject bestond, zodat de lijn naar verwachting pas in 2017 optimaal zal functioneren. “Ook als je kijkt naar onze economische belangen, naar onze industrie, vliegvelden, werkgelegenheid, handel en ruimtelijke planning, zou een Benelux-lidmaatschap van Noordrijn-Westfalen voor Nederland uitermate gunstig zijn.”

Toch is er vanuit de Nederlandse politiek weinig animo voor de Noordrijn-Westfaalse plannen. "Noordrijn-Westfalen lid maken van de Benelux is echt een stap te ver", zegt Jos Hessels (CDA), voorzitter van de commissie Duitsland van de Tweede Kamer en tevens ondervoorzitter van het Benelux-parlement. "Dat kunnen ze in Noordrijn-Westfalen wel willen, maar de Nederlandse wetgeving staat het niet toe. Het kan niet zo zijn dat een deelstaat volwaardig partner wordt in een trilateraal verdrag. De partner van de Benelux is de Bondsrepubliek Duitsland, niet een deelstaat." Het CDA voelt dan ook meer voor een geprivilegieerd partnerschap met Noordrijn-Westfalen, aldus Hessels.

Achterhaald succesmodel

Of het nu een volwaardig lidmaatschap of een partnerschap wordt, Helmut Stahl is er alles aan gelegen om de samenwerking tussen de Benelux en Noordrijn-Westfalen naar een hoger plan te tillen. Want die samenwerking staat nu nog in de kinderschoenen, betoogt Stahl. En dat terwijl Noordrijn-Westfalen en Nederland elkaars belangrijkste handelspartners zijn. Bijna 42 procent van de totale Nederlandse export naar Duitsland gaat naar Noordrijn-Westfalen, in het bijzonder naar het Ruhrgebied. Over het eerste half jaar van 2007 ging dat om bijna 13 miljard euro. Andersom ging over diezelfde periode 12,6 procent van de totale Noordrijn-Westfaalse export naar Nederland, ruim voor landen als Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk.

Voor de andere Benelux-landen gelden vergelijkbare handelsbelangen. De Noordrijn-Westfaalse in- en uitvoer met België, Luxemburg en Nederland overtreft ruimschoots die met omringende Duitse deelstaten als Nedersaksen, Hessen en Rijnland-Palts. De haven van Duisburg, de grootste binnenhaven van Europa, fungeert als overslagplaats van goederen voor de havens van Rotterdam, Amsterdam en Antwerpen.

Door met Noordrijn-Westfalen in zee te gaan kan de Benelux, die Stahl bestempelt als een succesmodel met een overschreden houdbaarheidsdatum, tegelijkertijd nieuw leven in worden geblazen. “De vraag die we ons moeten stellen is: willen we dat het altijd alleen maar ieder voor zich is, of kijken we hoe we onze sterke punten samen kunnen brengen? Mijn wens is het om in tien à twintig jaar zo nauw met elkaar vervlochten te zijn, dat we op het gebied van verkeer, cultuur, onderwijs en economie samen sterker staan dan ieder voor zich alleen.”

Belgische formatie

Bang voor tegenwerking vanuit Berlijn is Stahl niet. “Ze waren wel wat verbaasd, hebben zich even achter de oren gekrabd. Maar waarom zouden ze er in Berlijn iets op tegen hebben als we onze verkeersplanning of ruimtelijke planning beter met de vrienden in Nederland, België en Luxemburg afstemmen?” Maar concreet overleg met de Benelux-landen is lastig zolang de formatie in België in een impasse verkeert. Zodra Yves Leterme (CD&V), zelf groot voorstander van het Noordrijn-Westfaalse initiatief, tot de nieuwe Belgische premier wordt benoemd, kunnen de Benelux en Noordrijn-Westfalen rond de tafel gaan zitten. Tot die tijd heeft onderhandelen weinig zin.

Stahl beseft dat hij een unieke kans heeft: zowel in Noordrijn-Westfalen, Nederland, België als Luxemburg staan de christendemocraten aan het roer. “En die kans willen we benutten. Maar een akkoord moet breed gedragen worden, niet alleen door de christendemocratische partijen. De christendemocraten kunnen eenvoudigweg een voortrekkersrol spelen.” Op al te veel enthousiasme van de Nederlandse christendemocraten hoeft Stahl vooralsnog niet te rekenen.

Jonathan Witteman is redacteur van het Duitslandweb.