Zwaar weer voor die Grünen
De affaire-Ludger Volmer

Jarenlang hebben voornamelijk Duitse ambassades in Oost-Europa te gemakkelijk visa verstrekt aan mensen die naar Duitsland wilden. Een onderzoekscommissie bekijkt nu hoe dit heeft kunnen gebeuren. Ook wordt onderzocht of smokkel, prostitutie en vrouwenhandel door het vrijzinnige visumbeleid van Die Grünen mogelijk is gemaakt. De CDU/CSU loopt vooruit op de conclusies van het onderzoek en stelt dat zelfs potentiële terroristen de kans hebben gehad om het land binnen te komen, doordat visummisbruik volgens de partij massaal door de vingers werd gezien.

Twijfelgevallen

Het gewraakte beleid werd mogelijk gemaakt door wat bekend is komen te staan als de ‘Volmer-verordening’. Dit besluit van het ministerie van Buitenlandse Zaken van maart 2000 hield in dat ambtenaren van de ambassade bij de verstrekking van bezoekersvisa ruimhartig dienden te handelen. 'In dubio pro libertate' was het devies: bij twijfelgevallen beslissen ten gunste van de vrijheid van reizen. Tot die tijd gold een strenge controle bij een visumaanvraag voor buitenlanders. Persoon en reisdoel werden grondig bestudeerd: de aanvrager moest persoonlijk langskomen bij de ambassade en bovendien in het bezit zijn van een paspoort of een ‘Carnet de Touriste’, een reisdocument dat het voor mensen uit Oost-Europa makkelijker maakt de Europese Unie binnen te komen. Vanaf maart 2000 was enkel die laatste eis voldoende om een visum te bemachtigen. Reisdoel en de bereidheid om terug te keren werden niet langer gecontroleerd.

Daarmee werd de visumverstrekking fraudegevoeliger. Een illegaal paspoort was gemakkelijk te bemachtigen op de zwarte markt. Criminele organisaties sloegen hier hun slag en ook mensensmokkelaars zagen hun kans schoon. Volgens weekblad Stern werden buiten de poorten van het Duitse consulaat in Kiev illegale paspoorten voor veel geld verhandeld.

Opgeblazen

Volmer was initiatiefnemer van het visumbeleid. Hij benadrukte als staatsminister echter niet de eindverantwoordelijke te zijn geweest voor de verordening. Dat was namelijk zijn partijgenoot, minister van Buitenlandse Zaken Joschka Fischer, die hierdoor zelf in het nauw werd gebracht. De voorzitter en fractieleider van de CDU, Angela Merkel, heeft inmiddels voor de onderzoekscommissie verklaard dat ze Joschka Fischer persoonlijk verantwoordelijk houdt voor het toenmalige visumbeleid. “Men kan met recht spreken van een ‘Fischer-verordening’, omdat dit besluit door hem is ondertekend.”

Ondertussen haast het ministerie van Buitenlandse Zaken zich om tegen te spreken dat er een samenhang bestaat tussen het visummisbruik door criminelen in Oost-Europa en het door Fischer ondertekende besluit. Een woordvoerster spreekt van opgeblazen toestanden. “Reeds ten tijde van de vorige regering van CDU en FDP was sprake van een versoepeling van de visumverstrekking bij met name de Oost-Europese ambassades. De vroegere regeling, evenals de ‘Fischer-Volmer-verordening’, is inmiddels vervangen door strengere maatregelen.” De vraag is echter of het intrekken van het besluit niet te laat is gebeurd. Dit blijkt ook de kernvraag voor de onderzoekscommissie. “Het besluit van Volmer is in principe niet slecht, zo lang er niet van wordt geprofiteerd door criminelen”, aldus Volker Neumann (SPD), voorzitter van de commissie.

Nevenfuncties

Volmer heeft echter nog een ander probleem. Niet alleen mensensmokkelaars en criminele organisaties profiteerden van het ruimdenkende beleid van Die Grünen.  Ook de staatsdrukkerij in Berlijn, waar de benodigde ambtelijke documenten zoals paspoorten worden opgesteld, verdiende er veel geld aan. Volgens dagblad Die Welt is de winst van de onderneming het afgelopen jaar sterk toegenomen. Volmer kreeg dan ook veel kritiek te verduren, toen onlangs bekend werd dat hij mede-eigenaar is van een adviesbureau dat optreedt als belangrijkste handelspartner van de staatsdrukkerij.

Daarmee is hij de zoveelste politicus op rij, die sinds de laatste maanden in opspraak is geraakt door zijn goedbetaalde nevenfunctie. Het is volgens de wet niet verboden om functies in het bedrijfsleven uit te oefenen naast politieke werkzaamheden, maar politici mogen daar geen volledig salaris voor ontvangen. Nevenfuncties en -inkomsten moeten bij de voorzitter van de Bondsdag worden opgegeven. Hiermee probeert men te voorkomen dat politici teveel beïnvloed worden door de belangen van het bedrijfsleven.

Die Grünen buigen zich intussen over de te volgen tactiek om schadevrij uit deze affaire te komen. “Het geldende recht moet als maatstaf dienen bij mogelijke vergissingen”, aldus hun parlementaire woordvoerder. Of Volmer de affaire zelf zonder schade achter zich zal kunnen laten, blijft de vraag. Het komt nu aan op zijn getuigenis voor de onderzoekscommissie.

Jochem Kox studeert Duitslandstudies aan de Universiteit van Amsterdam.