"Kiezers vertrouwen Grünen SPD-thema's toe"
Grünen profiteren van onvrede over regeringspartner SPD

Bovendien worden de impopulaire regeringsmaatregelen door veel Duitsers vooral waargenomen als SPD-project. Die Grünen trekken minder aandacht, en krijgen daardoor minder kritiek. Dat hebben zij deels te danken aan de bondskanselier: nadat Schröder, destijds nog SPD-voorzitter, de rood-groene hervormingen in maart 2003 had uitgeroepen tot "Chefsache" van de kanselier, richtten de schijnwerpers zich op zijn partij. Toen de kritiek de kop opstak, betrof deze dan ook in eerste instantie de SPD. Die Grünen bleven aanvankelijk buiten schot. Dit effect werd versterkt door het feit dat de discrepantie tussen partijgeest en daadwerkelijk gevoerd beleid bij de SPD groter was dan bij Die Grünen: snijoperaties in sociale voorzieningen roepen nou eenmaal meer vraagtekens op bij leden van een sociaal-democratische partij dan van een milieupartij. Ook het praktische feit, dat de SPD met afstand de grootste van de twee regeringsfracties vormt, moet in ogenschouw worden genomen. "De SPD heeft bijna vijf keer zoveel parlementariërs als Die Grünen. Dat betekent dat zij door de kiezers automatisch wordt aangewezen als hoofdschuldige van het regeringsbeleid", aldus Andrea Wolf van onderzoeksbureau Forschungsgruppe Wahlen.

Betrouwbaar alternatief

Daarnaast zijn Die Grünen voor een breder publiek acceptabel geworden als regeringspartij. Sinds zij in 1998 met de SPD een coalitie zijn aangegaan, hebben zij het stigma van protestpartij weten in te ruilen voor het beeld van betrouwbare regeringspartner. Bovendien heeft het partijprofiel aan kleur gewonnen: naast het milieu zijn Die Grünen in toenemende mate aandacht gaan besteden aan bijvoorbeeld begrotingspolitiek en sociale zekerheid. Dat komt juist nu goed van pas: veel teleurgestelde SPD-kiezers hebben bij de verkiezingen van gemeenteraden en deelstaatparlementen op Die Grünen gestemd. De kleine partij vormt in de ogen van veel kiezers een links alternatief voor de SPD. Dit verklaart voor een belangrijk deel, waarom Die Grünen tot op heden niet alleen van verlies gevrijwaard zijn gebleven, maar zelfs winst hebben geboekt. "Veel traditionele SPD-kiezers vertrouwen thema's, die zij van oudsher met hun eigen partij associëren, momenteel meer toe aan Die Grünen", aldus Hilmer.

Tegelijkertijd schuilt hierin het voornaamste gevaar. Zodra de kiezers de bittere hervormings-pil hebben doorgeslikt, keert een groot deel terug naar de SPD, verwacht Wolf. "Ik denk niet dat Die Grünen hun solide positie in de opiniepeilingen op de lange termijn kunnen handhaven". Daarnaast moeten zij oppassen niet overmoedig te worden tegenover hun grote partner, zoals hun partijleider Joschka Fischer, Duitslands populaire minister van Buitenlandse Zaken, afgelopen woensdag waarschuwde in de Financial Times Deutschland. Fischer reageerde ondermeer op partijgenoten, die steeds luider speculeren over een mogelijke regeringssamenwerking op deelstaatniveau tussen Die Grünen en de conservatieve oppositiepartij CDU. Zwart-groen is een fenomeen dat vooralsnog aan de Duitse gemeentepolitiek is voorbehouden. Speculaties hierover door Grünen gelden vooral als signaal aan coalitiepartner SPD: de peilingen bewijzen dat wij voor regeringsdeelname niet langer van jullie afhankelijk zijn, dus geef ons meer ruimte binnen de coalitie. Volgens Hilmer kan deze houding een averechts effect veroorzaken: "Als Die Grünen te nadrukkelijk met de CDU blijven flirten, zullen zij voor veel teleurgestelde SPD-kiezers afdoen als links alternatief. Dat kost stemmen".

Mark Schenkel is student Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en schrijft regelmatig artikelen voor het Duitslandweb. Momenteel studeert hij aan de Humboldt Universität in Berlijn.